Voorjaarsexcursie (Liesbeth Verhoeven,)
Op zaterdag 25 juni was de bus excursie naar Rotterdam. Vrijdag ervoor kregen we bericht dat we i.v.m. de CHIO een heel eind van de molen vandaan zouden moeten uitstappen en dus een eind lopen. Gewapend met een papieren vrijgeleide – per mail gekregen na overleg met de organisatie van de CHIO Rotterdam en het touringcarbedrijf Fazzbender – en precies op tijd vertrokken 24 deelnemers. Twee leden moesten helaas wegens ziekte verstek laten gaan. De verkeersregelaars ter plaatse waren keurig op de hoogte. Langs kapitale paardenwagens aan weerszijde van de weg bereikten we de molen de Ster waar Jaap Bes de molenaar ons al opwachtte.
Op zaterdag 25 juni was de bus excursie naar Rotterdam. Vrijdag ervoor kregen we bericht dat we i.v.m. de CHIO een heel eind van de molen vandaan zouden moeten uitstappen en dus een eind lopen. Gewapend met een papieren vrijgeleide – per mail gekregen na overleg met de organisatie van de CHIO Rotterdam en het touringcarbedrijf Fazzbender – en precies op tijd vertrokken 24 deelnemers. Twee leden moesten helaas wegens ziekte verstek laten gaan. De verkeersregelaars ter plaatse waren keurig op de hoogte. Langs kapitale paardenwagens aan weerszijde van de weg bereikten we de molen de Ster waar Jaap Bes de molenaar ons al opwachtte.
In tegenstelling tot wat was afgesproken hield Jaap de PowerPointpresentatie voor de hele groep op de tweede verdieping van molen de Ster. Hij belichte de geschiedenis van de molens aan de Kralingse Plassen. Rond 1900 waren er vanuit De Ster meer dan 150 molens zichtbaar: ten noord-westen meer dan 70 grote poldermolens langs de Rotte en richting het centrum de stadskorenmolens. Direct aan de Kralingse Plas stonden nog een aantal molens. Van deze molens zijn er maar een klein aantal over.
De molens van de familie Hiolen aan de Plaszoom van af links: de Ceres, De Ster en de Lelie. De laatste twee zijn meer dan een eeuw in hun bezit geweest (4 generaties).
De Ceres in 1845 gebouwd door de Gebroeders Hiolen, is eerst in gebruik als snuif- én korenmolen, vanaf 1866 alleen als korenmolen. De molen brandt in 1871 af tijdens een onweer.
De Ster, al in 1830 vermeld in een testament, is dan in gebruik als korenmolen, de Nieuwe Star genaamd. In 1838 erven de gebroeders Hiolen deze molen en de Lelie van hun vader. De Ster brandt af in 1865. De gebroeders herbouwen de Ster als snuif- en specerijenmolen met onderdelen van de Rijswijkse snuifmolen De Stier die zij in 1859 als 4e molen hadden gekocht. De molen blijft zo in bedrijf tot De Ster in 1962 opnieuw afbrandt. De molen is dan eigendom van de gemeente Rotterdam (sinds 1916). Opnieuw wordt de molen herbouwd en sindsdien gebruikt als werkend museum.
De Lelie is ouder dan de Ster. De eerste vermelding is van 1777, maar het bouwjaar is onbekend. De molen heeft eerst elders gestaan in Kralingen, heette toen de Ezel en werd gebruikt bij het wassen van katoen als onderdeel van een katoendrukkerij. Vanaf 1803 is de Lelie, op deze plaats staand, in bezit van de familie Hiolen. In 1916
worden de molens onteigend door de gemeente Rotterdam i.v.m. de aanleg van de Waalhavens en de Kralingse Hout. Meesterknechten hebben de specerijenmaalderij en de productie van snuiftabak voortgezet. Jaap Bes vertelt dat de gemeente de molens nu wil verkopen. Het Karottengebouw is al in gebruik gegeven aan de zeilvereniging.
In 2004 is de stichting de Kralingse Snuif en Specerijen Companie De Lelie en de Ster opgericht om dit ambacht en de molens te behouden en de kennis over geschiedenis van deze Kralingse molens en het ambacht te vergroten.
De productie van snuiftabak: De tabaksbladeren worden eerst gesaust met b.v. rozenwater, dropwater, potas, keukenzout of jeneverbessensap.
De Ceres in 1845 gebouwd door de Gebroeders Hiolen, is eerst in gebruik als snuif- én korenmolen, vanaf 1866 alleen als korenmolen. De molen brandt in 1871 af tijdens een onweer.
De Ster, al in 1830 vermeld in een testament, is dan in gebruik als korenmolen, de Nieuwe Star genaamd. In 1838 erven de gebroeders Hiolen deze molen en de Lelie van hun vader. De Ster brandt af in 1865. De gebroeders herbouwen de Ster als snuif- en specerijenmolen met onderdelen van de Rijswijkse snuifmolen De Stier die zij in 1859 als 4e molen hadden gekocht. De molen blijft zo in bedrijf tot De Ster in 1962 opnieuw afbrandt. De molen is dan eigendom van de gemeente Rotterdam (sinds 1916). Opnieuw wordt de molen herbouwd en sindsdien gebruikt als werkend museum.
De Lelie is ouder dan de Ster. De eerste vermelding is van 1777, maar het bouwjaar is onbekend. De molen heeft eerst elders gestaan in Kralingen, heette toen de Ezel en werd gebruikt bij het wassen van katoen als onderdeel van een katoendrukkerij. Vanaf 1803 is de Lelie, op deze plaats staand, in bezit van de familie Hiolen. In 1916
worden de molens onteigend door de gemeente Rotterdam i.v.m. de aanleg van de Waalhavens en de Kralingse Hout. Meesterknechten hebben de specerijenmaalderij en de productie van snuiftabak voortgezet. Jaap Bes vertelt dat de gemeente de molens nu wil verkopen. Het Karottengebouw is al in gebruik gegeven aan de zeilvereniging.
In 2004 is de stichting de Kralingse Snuif en Specerijen Companie De Lelie en de Ster opgericht om dit ambacht en de molens te behouden en de kennis over geschiedenis van deze Kralingse molens en het ambacht te vergroten.
De productie van snuiftabak: De tabaksbladeren worden eerst gesaust met b.v. rozenwater, dropwater, potas, keukenzout of jeneverbessensap.
Daarna worden de tabaksbladeren in linnen doeken gewikkeld en omwonden met een strak aangetrokken touw. Dit is zwaar werk.
Het natte touw krimpt bij het drogen. Op deze manier wordt de karot gevormd, waarbinnen het fermentatieproces plaats vindt. De fermentatie kan enkele jaren duren. Daarvoor is een karottengebouw achter - naast de 2 molens gebouwd.
Hierna worden de uitgepakte karotten met de messen in de stampkuipen fijngehakt tot snuiftabak. Het aandrijfmechanisme van de hakmessen is identiek aan dat van de oliemolen.
Het natte touw krimpt bij het drogen. Op deze manier wordt de karot gevormd, waarbinnen het fermentatieproces plaats vindt. De fermentatie kan enkele jaren duren. Daarvoor is een karottengebouw achter - naast de 2 molens gebouwd.
Hierna worden de uitgepakte karotten met de messen in de stampkuipen fijngehakt tot snuiftabak. Het aandrijfmechanisme van de hakmessen is identiek aan dat van de oliemolen.
Hierna is het, behalve op de kapzolder, vrij rondkijken in de Ster (links op de foto), maar ook in de Lelie (rechts).
Deze laatste molen is inderdaad zeer klein en toch staat alles erin. Het is echt kruipdoor sluipdoor. In een kleine ruimte staan ook de specerijen opgeslagen, die hier af en toe gemalen worden. Het was zeer interessant.
Vervolgens met de bus naar de SS Rotterdam.
Na de ontvangst buiten gaan we via de hoofdtoegang naar het Main Deck. Vandaar gaat iedereen zijns/ haars weegs. Sommigen kijken zelf rond op de twee vrij toegankelijke dekken en eten wat op het Lidodeck, anderen gaan een audiotour doen. Iedereen vindt deze excursie de moeite waard.
Deze laatste molen is inderdaad zeer klein en toch staat alles erin. Het is echt kruipdoor sluipdoor. In een kleine ruimte staan ook de specerijen opgeslagen, die hier af en toe gemalen worden. Het was zeer interessant.
Vervolgens met de bus naar de SS Rotterdam.
Na de ontvangst buiten gaan we via de hoofdtoegang naar het Main Deck. Vandaar gaat iedereen zijns/ haars weegs. Sommigen kijken zelf rond op de twee vrij toegankelijke dekken en eten wat op het Lidodeck, anderen gaan een audiotour doen. Iedereen vindt deze excursie de moeite waard.
Op de terugweg heb ik de idee geopperd volgend jaar een
Torenmolen te bezoeken, b.v. die van Zeddam, de grafelijke molen. Het is het enige grote molentype dat wij nog niet bekeken hebben.
Najaarsexcursie (Liesbeth Verhoeven)
Op zaterdag 24 september gaat de excursie naar Dongen. We bezoeken daar de Wilhelmina molen waarop Wim Delmoeth molenaar is. Daarna gaan we naar museum “De Looierij”, waar een gids ons zal rondleiden in de geschiedenis van het leerlooien uitleggen. Vertrek om 11.00 uur vanaf de parkeerplaats bij “Croy’s restaurant Boerderij De Pettelaar”. Inmiddels hebt u de uitnodiging daarvoor ontvangen. U kunt u tot 12 september opgeven bij Wim Jansen. Wij zien naar uw komst uit.
Felicitatie (Liesbeth Verhoeven)
Namens de vereniging hebben we een felicitatie gestuurd aan Jo Timmermans bij zijn benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau april jl.
Stadsmaquette (Liesbeth Verhoeven
Zoals in nieuwsbrief 1 vermeld hebben wij als vereniging twee molens geadopteerd op de stadsmaquette. Het was het streven van de stichting Historische Stadsmaquette dat deze maquette op de as. Monumentenzaterdag zou worden onthuld op het Kerkpleintje. Door het niet op tijd rond krijgen van de vergunningen zal de onthulling nu 20 oktober plaatsvinden. Er komt ook een Map met Katernen uit waarin de maquette wordt beschreven. De geadopteerde gebouwen worden elk in een katern beschreven. Wij hebben meegewerkt aan het molenkatern.
Molennieuws uit de omgeving (Liesbeth Verhoeven)
De Molen Hertogin van Brabant in Drunen is weer draaivaardig sinds oktober 2015. In het dit voorjaar zou de molen ook weer maalvaardig moeten zijn maar daar heb ik nog niets over gelezen. Rijdend over de A59 richting Waalwijk staat de molen er mooi bij, hoewel door de geluidswal een volledig zicht erop onmogelijk zal blijven. Ook de Witte Molen (of Hellemolen naar de vroegere eigenaar Van Hellemondt) in Reek molen is weer voorzien van kap en wieken en draaivaardig. Alleen de buitenzijde moet nog worden gewit. Tijdens de restauratie ontdekte men dat de binnenroede een oude Potroede nr. 885 uit 1875 is. Men is op zoek naar een goede bestemming.
De molenbelt van de Vinkelse molen De Zwaan is klaar en heeft binnen in een ontmoetingsruimte. Op zondag is deze ruimte tussen 11.00 en 15.00 open om te kijken, praten ed. Wanneer de volgende fase echt begint is nog niet bekend. Wel is een éérste steen gelegd op 12 juni. De restauratie van de Molen “Jan van Cuijk” in Cuijk is bijna klaar.
Toekomst vereniging - Op weg naar… (René Vogels)
Met enige jalousie was ik op zondag 12 juni jl., getuige van de eerstesteenlegging van de herbouw van de Vinkelse molen ‘De Zwaan’. Staande op de inmiddels gerealiseerde molenbelt werd hiermee de tweede fase, de bouw van de molenromp, ingeleid. Waartoe een kleine (dorps-) gemeenschap in staat is…
Dat zet mij aan het denken. Waar gaan wij met onze 11-jarige vereniging naar toe? Ik bekijk de ‘Doelstellingen’ (Art.2) in onze Statuten nog maar (weer) eens. Vooral als het gaat om herbouw zijn we nog niet veel verder dan 10 jaar geleden. Daar waar het gaat om “levendig houden van alles wat te maken heeft met het molenerfgoed van ’s-Hertogenbosch” hebben we wel wat stappen gemaakt, maar kan het resultaat niet ijveren met Vinkel, inmiddels gemeente ’s-Hertogenbosch.
We kunnen terugkijken op enkele successen: onze website; de uitgave van een boekje over de molens van ’s-Hertogenbosch tijdens de tentoonstelling ‘Molens en Meesters’ (2007) in het NBM; de bouw van het monument ‘Kollergang’ (2010) en binnenkort onze (molen-)bijdrage aan de bronzen stadsplaquette. Vergeet ik iets? Oh ja, onze jaarlijkse excursies in Brabant en de rest van Nederland. En niet te vergeten de activiteit die we steeds koppelen aan onze jaarvergadering! Én de ondersteuning die wij geven aan de Werkgroep Molens en de Groene Vesting waar het gaat om de (her)bouw van een Rosmolen i.s.m. AA en Maas.
Wat hebben we (nog) niet bereikt? Ik noem een paar zaken: Een boek over de molengeschiedenis van ’s-Hertogenbosch; de herbouw van een of twee Leeghwater-rosmolens; draagvlak voor de herbouw van een stellingmolen…
Maar ik en de rest van het bestuur maken ons ook zorgen. Het ledenaantal is dit jaar – voor het eerst – onder de 100 gekomen. Er is (bijna) geen nieuwe instroom meer. De vereniging “vergrijst” en het vinden van een nieuwe voorzitter is nog steeds niet gelukt. U weet allen dat ik heb aangekondigd af te treden in 2017, na 4 termijnen. Twee jaar later zal Wim Jansen ons bestuur verlaten. En of Piet Lemmens zich laat herkiezen… Ziet u mijn/ onze bezorgdheid?
Wat gaan we doen? Welke weg slaan we in? Wie doet daar aan mee?
Misschien moeten we eens bij elkaar komen voor een (stevige) discussie.
Van klimaatmolen naar Groene molen (Wim T.Jansen)
De molenwerkgroep van de Kring heeft opnieuw de contacten met diverse instanties, o.a. Waterschap AA en Maas aangetrokken. Men wil inmiddels niet meer over klimaatmolen praten maar spreekt over de “Groene Molen”. Maar nu is vastgesteld dat de realisatie van De Groene Molen, gelet op het verkrijgen van draagvlak, niet realistisch is.
Er zijn nu gesprekken met Waterschap AA en Maas om te komen tot realisatie van een Rosmolen.
Ledenwerving (Liesbeth Verhoeven)
Ons ledenaantal is weer afgenomen. Het zit nu op 95. Blijft u best doen om vrienden, kennissen, ook met kinderen te enthousiasmeren. Want bij een definitieve beslissing of een molen kan worden herbouwd is een breed draagvlak in de bevolking en m.n. bij jongeren nog altijd het belangrijkst (denk aan Vinkel).
Verder doen we een oproep voor bestuurslid PR. Hebt u interesse of kent u iemand die dat zou kunnen worden, meldt het bij de voorzitter of secretaris.
Tot slot
De volgende nieuwsbrief verschijnt in begin november 2016.
Uw bestuur
Torenmolen te bezoeken, b.v. die van Zeddam, de grafelijke molen. Het is het enige grote molentype dat wij nog niet bekeken hebben.
Najaarsexcursie (Liesbeth Verhoeven)
Op zaterdag 24 september gaat de excursie naar Dongen. We bezoeken daar de Wilhelmina molen waarop Wim Delmoeth molenaar is. Daarna gaan we naar museum “De Looierij”, waar een gids ons zal rondleiden in de geschiedenis van het leerlooien uitleggen. Vertrek om 11.00 uur vanaf de parkeerplaats bij “Croy’s restaurant Boerderij De Pettelaar”. Inmiddels hebt u de uitnodiging daarvoor ontvangen. U kunt u tot 12 september opgeven bij Wim Jansen. Wij zien naar uw komst uit.
Felicitatie (Liesbeth Verhoeven)
Namens de vereniging hebben we een felicitatie gestuurd aan Jo Timmermans bij zijn benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau april jl.
Stadsmaquette (Liesbeth Verhoeven
Zoals in nieuwsbrief 1 vermeld hebben wij als vereniging twee molens geadopteerd op de stadsmaquette. Het was het streven van de stichting Historische Stadsmaquette dat deze maquette op de as. Monumentenzaterdag zou worden onthuld op het Kerkpleintje. Door het niet op tijd rond krijgen van de vergunningen zal de onthulling nu 20 oktober plaatsvinden. Er komt ook een Map met Katernen uit waarin de maquette wordt beschreven. De geadopteerde gebouwen worden elk in een katern beschreven. Wij hebben meegewerkt aan het molenkatern.
Molennieuws uit de omgeving (Liesbeth Verhoeven)
De Molen Hertogin van Brabant in Drunen is weer draaivaardig sinds oktober 2015. In het dit voorjaar zou de molen ook weer maalvaardig moeten zijn maar daar heb ik nog niets over gelezen. Rijdend over de A59 richting Waalwijk staat de molen er mooi bij, hoewel door de geluidswal een volledig zicht erop onmogelijk zal blijven. Ook de Witte Molen (of Hellemolen naar de vroegere eigenaar Van Hellemondt) in Reek molen is weer voorzien van kap en wieken en draaivaardig. Alleen de buitenzijde moet nog worden gewit. Tijdens de restauratie ontdekte men dat de binnenroede een oude Potroede nr. 885 uit 1875 is. Men is op zoek naar een goede bestemming.
De molenbelt van de Vinkelse molen De Zwaan is klaar en heeft binnen in een ontmoetingsruimte. Op zondag is deze ruimte tussen 11.00 en 15.00 open om te kijken, praten ed. Wanneer de volgende fase echt begint is nog niet bekend. Wel is een éérste steen gelegd op 12 juni. De restauratie van de Molen “Jan van Cuijk” in Cuijk is bijna klaar.
Toekomst vereniging - Op weg naar… (René Vogels)
Met enige jalousie was ik op zondag 12 juni jl., getuige van de eerstesteenlegging van de herbouw van de Vinkelse molen ‘De Zwaan’. Staande op de inmiddels gerealiseerde molenbelt werd hiermee de tweede fase, de bouw van de molenromp, ingeleid. Waartoe een kleine (dorps-) gemeenschap in staat is…
Dat zet mij aan het denken. Waar gaan wij met onze 11-jarige vereniging naar toe? Ik bekijk de ‘Doelstellingen’ (Art.2) in onze Statuten nog maar (weer) eens. Vooral als het gaat om herbouw zijn we nog niet veel verder dan 10 jaar geleden. Daar waar het gaat om “levendig houden van alles wat te maken heeft met het molenerfgoed van ’s-Hertogenbosch” hebben we wel wat stappen gemaakt, maar kan het resultaat niet ijveren met Vinkel, inmiddels gemeente ’s-Hertogenbosch.
We kunnen terugkijken op enkele successen: onze website; de uitgave van een boekje over de molens van ’s-Hertogenbosch tijdens de tentoonstelling ‘Molens en Meesters’ (2007) in het NBM; de bouw van het monument ‘Kollergang’ (2010) en binnenkort onze (molen-)bijdrage aan de bronzen stadsplaquette. Vergeet ik iets? Oh ja, onze jaarlijkse excursies in Brabant en de rest van Nederland. En niet te vergeten de activiteit die we steeds koppelen aan onze jaarvergadering! Én de ondersteuning die wij geven aan de Werkgroep Molens en de Groene Vesting waar het gaat om de (her)bouw van een Rosmolen i.s.m. AA en Maas.
Wat hebben we (nog) niet bereikt? Ik noem een paar zaken: Een boek over de molengeschiedenis van ’s-Hertogenbosch; de herbouw van een of twee Leeghwater-rosmolens; draagvlak voor de herbouw van een stellingmolen…
Maar ik en de rest van het bestuur maken ons ook zorgen. Het ledenaantal is dit jaar – voor het eerst – onder de 100 gekomen. Er is (bijna) geen nieuwe instroom meer. De vereniging “vergrijst” en het vinden van een nieuwe voorzitter is nog steeds niet gelukt. U weet allen dat ik heb aangekondigd af te treden in 2017, na 4 termijnen. Twee jaar later zal Wim Jansen ons bestuur verlaten. En of Piet Lemmens zich laat herkiezen… Ziet u mijn/ onze bezorgdheid?
Wat gaan we doen? Welke weg slaan we in? Wie doet daar aan mee?
Misschien moeten we eens bij elkaar komen voor een (stevige) discussie.
Van klimaatmolen naar Groene molen (Wim T.Jansen)
De molenwerkgroep van de Kring heeft opnieuw de contacten met diverse instanties, o.a. Waterschap AA en Maas aangetrokken. Men wil inmiddels niet meer over klimaatmolen praten maar spreekt over de “Groene Molen”. Maar nu is vastgesteld dat de realisatie van De Groene Molen, gelet op het verkrijgen van draagvlak, niet realistisch is.
Er zijn nu gesprekken met Waterschap AA en Maas om te komen tot realisatie van een Rosmolen.
Ledenwerving (Liesbeth Verhoeven)
Ons ledenaantal is weer afgenomen. Het zit nu op 95. Blijft u best doen om vrienden, kennissen, ook met kinderen te enthousiasmeren. Want bij een definitieve beslissing of een molen kan worden herbouwd is een breed draagvlak in de bevolking en m.n. bij jongeren nog altijd het belangrijkst (denk aan Vinkel).
Verder doen we een oproep voor bestuurslid PR. Hebt u interesse of kent u iemand die dat zou kunnen worden, meldt het bij de voorzitter of secretaris.
Tot slot
De volgende nieuwsbrief verschijnt in begin november 2016.
Uw bestuur