​De ontwikkelingen in verband met de verspreiding van het coronavirus in ons land volgen elkaar snel op. De overheid bekijkt van dag tot dag de situatie en neemt indien nodig maatregelen om verspreiding tegen te gaan. Dit heeft ook gevolgen voor de molens en iedereen die zich met molens bezighoudt, vooral ook nu het molenseizoen voor de deur staat en er diverse activiteiten staan ingepland. Het bestuur zal zoveel mogelijk de lopende zaken van de vereniging (telefonisch) behartigen en adviseren onze leden de maatregelen, afgekondigd door de overheid, op te volgen. Pas goed op jezelf en blijf gezond…!
 
Bestuurstafel

• De Algemene ledenvergadering van 29 februari 2020 stond in het teken van de aftrap van het 3e lustrum van onze vereniging. Een diashow gaf inzicht in de activiteiten en excursies welke in de achter ons liggende 15 jaar hebben plaatsgevonden. De excursie in het voorjaar, kent een feestelijk tintje, datum is vooralsnog niet vastgesteld, mede gelet op de ontwikkelingen rond het corona virus. Voor de locatie(s) en het daarmee samenhangende programma, lees verder in deze nieuwsbrief.
• Binnen ons bestuur is nog een vacature voor PR en Onderzoek vacant. Wij zouden het op prijs stellen als deze functie op korte termijn ingevuld kan gaan worden en roepen onze leden op, waar mogelijk, kandidaten aan te reiken. Neem hierover contact op met onze voorzitter Wim T. Jansen e-mailadres: wthjansen@gmail.com.
• Voor de Middeleeuwse Markt die plaatsvindt op 15 en 16 augustus 2020 zoeken wij nog vrijwilligers onder onze leden. Mensen die ons willen ondersteunen bij dit evenement verwelkomen wij van harte. U kunt zich aanmelden bij Wim F. Jansen e-mailadres: wfjmjansen01@gmail.com

​Jubileumjaar – 3e lustrum
* Dit jaar bestaat onze vereniging 15 jaar (de oprichtingsakte is op 15 juni 2005 bij de notaris gepasseerd) en dat betekent dat we het derde lustrum vieren. De ongeveer 50 leden van het eerste uur zijn grotendeels oud-cursisten van de module "Molens van 's-Hertogenbosch" van Boschlogie III.
De vereniging streeft er al die tijd naar om alles wat te maken heeft met het molenerfgoed van 's-Hertogenbosch levend te houden en tevens alles in het werk te stellen om een of meer molens te doen terugkeren in het stadsbeeld van ’s-Hertogenbosch. Bij de start van de vereniging bestond deze uit 57 en wilde in 2006 het aantal tot ± 200 leden. Dat is niet gelukt en we zien dat we op 1-1-2007, 80 leden telden. Vanaf 2010 stabiliseert zich het aantal leden tussen de 110 en 120 en op dit moment telt de vereniging ongeveer 80 leden. We zitten dus nog een behoorlijk aantal leden verwijderd van de gewenste 200. 
* De vereniging probeert op verschillende manieren haar eertijds gestelde doelen te realiseren. De vereniging onderhoudt de contacten met de leden door het regelmatig uitgeven van een nieuwsbrief (waarvan akte), organiseert molenexcursies, lezingen en verzorgt een module in Boschlogie III. Ook neemt zij deel aan lokale activiteiten (Middeleeuwse markt, Monumentendag, Nationale Molendagen) en probeert zij door een gericht PR-beleid de vereniging op de kaart te houden.
 
Donatie De Zwaan
* Met het Stichtingsbestuur van De Zwaan in Vinkel wordt momenteel gekeken naar een moment voor het aanreiken van de Donatie door onze vereniging. Er wordt nagedacht over een datum in mei of juni 2020. Zodra datum bekend is zullen wij u daarvan op de hoogte stellen.
 
Lesprogramma Basisonderwijs
* In samenwerking met de molenaars van de Standerdmolen in Rosmalen, De Zwaan in Vinkel en Babel zijn stappen gezet om te komen tot de uitrol van een lesprogramma op basisscholen in ’s-Hertogenbosch. De start van de lessen en bezoeken aan de molens wordt voorzien in het schooljaar 2020 – 2021. Van de Hollandsche Molens hebben wij de toezegging dat het lesmateriaal aangereikt zal worden en wij de kosten voor het transport kunnen verrekenen. Binnen de Scholenkring hebben wij het project aangemeld onder de noemer ‘niet stapelen maar vervangen’.
 
Contributie
* Tijdens de Algemene Ledenvergadering van 29 februari 2020, hebben de leden ingestemd met een verhoging van de contributie voor 2020 en volgende jaren. De contributie is daarmee vastgesteld op € 15,00. De leden zijn inmiddels per brief van dit besluit op de hoogte gebracht door onze penningmeester Jan Lelijveld.
 
Molenwandeling
* De Molenwandeling-App leert ons, dat de contouren hiervan inmiddels zijn vormgegeven door de Bossche Tijdmachine in samenwerking met de werkgroep van onze vereniging onder regie van Wim F. Jansen. Een presentatie door Peter Muller heeft plaatsgevonden tijdens de Algemene Ledenvergadering op 29 februari 2020.
* De voor ons liggende maanden worden filmpjes opgenomen, waarbij Frans Hollander, de molenaar van de Standerdmolen in Rosmalen, als gids optreedt. Medio augustus 2020 hopen wij te beschikken over de Molenwandeling-App. Aansluitend wordt gewerkt aan een fietsroute voor het buitengebied.
 
Rosmolen
* Het besluit om in samenwerking met diverse organisaties in ’s-Hertogenbosch te komen tot het realiseren van een Rosmolen, laat de ambitie van het bestuur zien. Momenteel wordt gewerkt aan een onderzoek omtrent de haalbaarheid welke strookt met ontwikkelingen in en rond ’s-Hertogenbosch. Onder regie van Jan Lelijveld wordt gekeken naar de impact van het Zuid-Willempark en de Linie 1629 om vast te kunnen stellen in welke mate hier kansen liggen voor het realiseren van de Rosmolen.
 
Boek ‘de Molens van Rosmalen’
* Besloten is om het boek met ingang van één januari 2020 qua aankoopprijs te verlagen naar € 17,50. Het boek is verkrijgbaar bij boekhandel Andr. Heinen, VVV, De King Vrienden van ’s-Hertogenbosch en D’n Omslag in Rosmalen. Ook bij een bezoek aan de standerdmolen in Rosmalen kunt u in het bezit komen van het boek.
* Deelnemers aan de module ‘Molens’ van Boschlogie en Rosmalogie kunnen het boek aanschaffen tegen een prijs van € 15,00.
 
Boeken
* Het bestuur stelt de leden van de vereniging in de gelegenheid in staat om uit onze boekenlijst, tegen een korting van 50%, boeken aan te schaffen. U kunt meer te weten te komen over alle aangeboden boeken, door een bezoek aan onze website. Klik in het menu op ‘boekverkoop’ waar u de boekenlijst zult aantreffen. Bestellen kan door een e-mail te sturen aan Wim F. Jansen:  wfjmjansen01@gmail.com.
 
Middeleeuwse Markt
* Onze verenging neemt op 15 en 16 augustus 2020 van 11.00 tot 18.00 uur deel aan de Middeleeuwse Markt in ’s-Hertogenbosch. De organisatie is in handen van het JBAC. De molenaars van de Standerdmolen in Rosmalen en De Zwaan in Vinkel zorgen voor een onvergetelijke kennismaken met het molenaarsambt en betrekken het hele gezin bij activiteiten die zeker aanspreken.
* Als eerder in de nieuwsbrief vermeld, zouden wij het op prijs stellen als leden van de vereniging zich als vrijwilliger beschikbaar willen stellen. Ook op onze website kunt u informatie over dit evenement teruglezen.
 
Maquette Rosmolen
* De vereniging Vrienden van de Molens van ’s-Hertogenbosch heeft besloten de renovatie van de maquette ter hand te nemen van de Rosmolen. Frans Hollander, de molenaar van de Standerdmolen in Rosmalen, neemt deze taak op zich. De maquette zal worden ingezet bij evenementen waar we deelnemers een inkijk willen geven over de functie van de Rosmolen.
 
Folder vereniging
* Met dank aan dhr. Patrick Lijdsman van Transvorm, is het bestuur erin geslaagd een folder uit te brengen, waarin wij ons als vereniging presenteren. De folder kunt u vinden op onze website. Hij is ook verkrijgbaar als hardcopy bij onze secretaris Joep van Vugt, e-mailadres: joep@tienvoortien.nl.
Op diverse locaties zal de folder worden aangeboden en wordt tevens bij evenementen uitgereikt met als doel belangstelling te kweken voor onze vereniging en het werven van nieuwe leden.
 
 
EXTRA AANDACHT
 
Excursie 20 juni 2020
* Deze staat in het teken van het vijftienjarig bestaan van onze vereniging. Dit 3e lustrum willen wij graag met onze leden vieren. Het bestuur onder regie van Wim F. Jansen buigt zich momenteel over de inhoud van het programma, waaraan ook introducés kunnen deelnemen. Begin mei zal over het programma en de datum worden gecommuniceerd en ontvangt u tijdig de uitnodiging. 
 
Enquête
* Bij de documenten van de Algemene Ledenvergadering hebben wij de leden ook een enquêteformulier toegezonden. Wij zouden het op prijs stellen om het formulier ingevuld van u terug te ontvangen. Het bestuur werk voortdurend aan verbetering van de communicatie, de inhoud van zowel de nieuwsbrief als de website. Wij danken u bij voorbaat voor het toesturen van het enquêteformulier, aan onze secretaris Joep van Vugt e-mailadres: joep@tienvoortien.nl. Formulier in bijlage bij deze nieuwsbrief.
 
Mailadres
* Het algemene e-mailadres van de vereniging Vrienden van de Molens van ’s-Hertogenbosch is info@bosschemolens.nl
 
Vacature
* Wij zijn dringend op zoek naar het kunnen invulling van de functie ‘onderzoek en publicaties’ binnen het bestuur van de vereniging. Mocht u hiervoor belangstelling hebben, of kent u iemand in uw omgeving, neem dan contact op met onze voorzitter Wim T. Jansen. Voor informatie over de vacature e-mail kunt u contact opnemen met: wthjansen@gmail.com De vacature kunt u nalezen op onze website op de pagina ‘Welkom en Nieuws’ onder ‘vacature’.
 
Website
* Wij bevelen iedereen aan regelmatig onze website te bezoeken met het laatste nieuws. De website, die wij zoveel mogelijk up-to-date houden geeft veel informatie over wat er speelt binnen de vereniging, de regio en landelijk op het gebied van molens. www.bosschemolens.nl


Nieuwsbrief 44
Deze zal verschijnen begin juli 2020 

Nieuwsbrief met de laatste ontwikkelingen en verslagen van onderwerpen die hebben plaatsgevonden binnen onze vereniging Vrienden van de Molens van ’s-Hertogenbosch.
 
Bestuurstafel
Het terugtreden van de secretaris d.d. 26 september 2019 heeft tijdens de Algemene Ledenvergadering aandacht gekregen. Bestuur heeft Liesbeth Verhoeven bedankt voor haar inzet in de afgelopen 10 jaar die een meerwaarde heeft betekend voor de vereniging. In aansluiting hierop hebben de leden tijdens de Algemene Ledenvergadering, ingestemd met het aantreden van de heer Joep van Vugt als bestuurslid, die de functie van secretaris op zich neemt. 
 
Dankwoord
Liesbeth Verhoeven bestuurslid/secretaris  is vanaf 16 april 2005 lid van onze vereniging en heeft 28 februari 2009 zitting genomen in het bestuur als secretaris. In 10 jaar, van 28 februari 2009 tot 26 september 2019, heeft Liesbeth blijk gegeven van haar bestuurlijke betrokkenheid, hetgeen van toegevoegde waarde is geweest. Naast haar rol als secretaris heeft zij mede vorm gegeven aan de excursies, was aanspreekpunt voor de leden en verzorgde de input voor de website ten behoeve van de webmaster. Het ondersteunen, waar mogelijk, van collega bestuursleden werd gewaardeerd, met name  de inzet rond het realisatie van het boek ‘De Molens van Rosmalen’. Haar verdiensten voor de vereniging worden dan ook door het bestuur en de leden gewaardeerd. Het Bestuur betreurt maar respecteert het door Liesbeth genomen besluit om terug te treden als bestuurslid van onze vereniging. Wij danken Liesbeth voor de tijd dat zij onderdeel uitmaakte van het bestuur, en wensen haar als lid van de vereniging een fijne tijd toe met het werk binnen de werkgroep ‘De Molenwandeling’ 
 
Introductie bestuurslid Joep van Vugt
Joep van Vugt startte lang geleden als onderwijzer op een school voor zeer moeilijk opvoedbare kinderen en doorliep vervolgens een hele carrière binnen het onderwijs (directeur basisschool, schoolbegeleider) om deze uiteindelijk als kinder- en jeugdpsycho­loog en hogeschool en universitair docent te eindigen bij het bereiken van de pensioen­gerechtigde leeftijd nu zo’n 6 jaar geleden. Naast zijn dagelijkse werkzaamheden zette hij zich als vrijwilliger in voor diverse organisatie en was hij onder andere zo’n 15 jaar secretaris van de landelijke beroepsvereniging voor remedial teacher. Zo’n twee jaar geleden werd hij in het Ashmolian museum in Oxford getroffen door de kaart/gravure van ’s-Hertogenbosch (uit ca.1400) waarop de bekende molen van ’s-Hertogenbosch was afgebeeld, samen met nog vele andere molens in de omgeving en dat maakte dat hij een groeiende interesse kreeg in het fenomeen molens en alles wat daar bij hoort.

Molen De Zwaan Vinkel
Helaas kende het voorgenomen programma op 31 augustus 2019, met betrekking tot het aanbieden van onze donatie en wimpel, geen invulling. Zoals we reeds vermeldden op onze website, was het overlijden van Cor van de Ven de reden om alle feestelijkheden in te korten. Bestuur van de Stichting de Vinkelse Molen en onze vereniging komen met een nieuwe datum waarop de aanbieding zal gaan plaatsvinden. Wij zullen dit tijdig met de leden en belangstellenden delen.
 
Excursie Molen De Bijenkorf en Boerenbondmuseum
Voor het verslag van deze zeer geslaagde, leerzame en gezellige excursie onder een stralende zon, verwijzen wij naar het verslag dat u kunt lezen op onze website onder ‘Molenexcursies’.

​Extra Algemene Ledenvergadering
De ledenvergadering stond in het teken van de Toekomstvisie. Het bestuur heeft de leden op de hoogte gebracht van de thema’s die de komende jaren de aandacht zullen krijgen om daarmee de doelstelling van de vereniging blijvend te onderhouden. De thema’s die aan de orde kwamen werden door de leden als zinvol en ambitieus gezien en zeker passend binnen de doelstelling van de vereniging. De leden zijn akkoord gegaan met de Toekomstvisie en de daaruit volgende werkzaamheden. De presentatie van de Toekomstvisie kunt u downloaden, zie link onderaan. Tijdens de vergadering is op gepaste wijze stilgestaan bij het vertrek van Liesbeth Verhoeven als bestuurslid tevens secretaris van de vereniging.

AVG
Inmiddels hebben 42 leden het toestemmingsformulier ondertekend. Voor de leden waarvan we deze nog niet hebben ontvangen, zullen we op gepaste wijze contact opnemen. Streven is om voor 31 december 2019 de AVG op orde te hebben.
 
3e Lustrum
De voorbereiding voor het 3e lustrum in 2020 heeft de aandacht van het bestuur. Besloten is een dagexcursie te houden, waarbij naast het bezoek aan verschillende objecten, ruimte voor een lunch met afsluitend diner is voorzien. Datum voor het 3e lustrum is 20 juni 2020. De leden worden tijdig op de hoogte gebracht van het definitieve programma, aanmelden, deelname introducé en de inschrijfkosten.

Website
De afgelopen maanden is er gewerkt aan opmaak van de website en het up-to-date houden daarvan. Het Bestuur streeft ernaar, naast het gebruik van de e-mail, informatie via dit medium met de leden en belangstellende te delen. Onze website kunt u scannen met de QR-code of gebruik de link: www.bosschemolens.nl

Molencontactdag
Zaterdag 9 oktober 2019 heeft onze voorzitter deelgenomen aan het programma, dat door de Hollandse Molen was samengesteld. Tijdens de goed bezochte contactdag met 75 deelnemers, werden de deelnemers welkom geheten door Nico Papineau Salm, voorzitter van de Hollandse Molen. Als eerste kwam aan de orde de Molenadviesraad,waar de aandacht uitging naar wat er leeft onder de molens, waaronder de netwerkorganisatie en digitalisering. Medio Maart 2020 zal de Molenadviesraad een eindrapport met hun bevindingen presenteren. 
Het onderwerp Molenfonds, toegelicht door Leo Endedijk, directeur Hollandse Molens deelde ons mede dat recentelijk het ‘Koos Andriessen Molenfonds Educatie’, was opgericht, dat met ingang van 1 november 2019 de mogelijkheid biedt een aanvraag in te dienen voor educatie binnen het basisonderwijs, tot een bedrag van maximaal € 5.000,=  per project, waarbij onder andere gedacht kan worden aan aanschaf materialen en vervoer van leerlingen. 
Het Molenfonds zelf heeft over 2018/2019, voor restauratie/onderhoud van 28 molens een reguliere bijdrage van € 750.000,00 uitgekeerd. Het Molenfonds streeft naar één loketfunctie waar aanvragen kunnen worden ingediend. 
Aansluitend werd de aandacht gevestigd op Vuurwerkvrije zones door Suzanne Brakenhoff, stagiaire bij de Hollandse Molen. Zij benadrukte het belang van zones rond de molen en in het bijzonder de ‘Vuurwerk vrije Buurt’.
Het UNESCO actieplan, gepresenteerd door Leen Langegraaf, gaf een inkijk in de aanloop naar het Internationale Congres over het molenambacht dat zal plaatsvinden op 18, 19 en 20 juni 2020 rond de Zaanse Schans. Hieraan zullen naar schatting 150 buitenlanders en 300 Nederlanders deelnemen. Uitnodiging en programma zullen tijdig worden toegestuurd. 
Een andere ontwikkeling is de Europese Molenroute waar Denemarken, Duitsland en Nederland het voortouw in hebben genomen. Na een goed verzorgde lunch werd de mogelijkheid geboden aan workshops deel te nemen. Programma werd afgesloten met de uitreiken van de Molenprijs 2019 van € 75.000,00 aan Molen de Lelie uit Puttershoek voor educatieve expositieruimten.
 
Vergaderrooster bestuur
Voor 2020 heeft het bestuur haar agenda opgesteld. Het inbrengen van onderwerpen door de leden voor de bestuurstafel juichen wij van harte toe. Heeft u een onderwerp en/of vraag aan het bestuur, stuur dan een e-mail aan de secretaris, liefst vijf dagen voor aanvang van een bestuursvergadering. De agenda hieronder geeft inzicht in de data voor 2020.

​De Molens van Rosmalen
René W.M. Vogels
​
Uitgave boek: in 2010 was de gemeente ‘s-Hertogenbosch en haar rechtsvoorgangers,  50 jaar  eigenaar van de Standerdmolen Rosmalen (1732) en wilde de verantwoordelijk ambtenaar dat wij een boek zouden maken over “hun” nog enige bestaande molen. Rosmalen had echter – in het verleden – meer molens… Een van de doelstellingen van onze – inmiddels 15 jarige - molenvereniging is het publiceren over het molenerfgoed van ’s-Hertogenbosch. Rosmalen maakt sedert 1996 deel uit van de gemeente ’s-Hertogenbosch. In 2011 was ondergetekende 25 jaar actief als vrijwillig molenaar op deze molen. Beide zaken waren toen geen reden om bij deze twee jubilea stil te staan door een monument van een Kollergang, uit een vroegere Rosmalense rosmolen, te realiseren en dit aan de gemeente te schenken. Enkele leden van onze vereniging deden, in samenwerking met de Heemkundekring Rosmalen, historisch onderzoek naar de betreffende rosmolen. Dáár werd eigenlijk de basis voor het nog te publiceren boek gelegd.
 
Bestuurswisseling: in 2016 is ondergetekende gestopt als molenaar en werd ook zijn voorzitterschap van de molenvereniging overgenomen. Tijd om te gaan onderzoeken en te schrijven. Voor het onderzoek beschikt onze vereniging een flink aantal enthousiaste leden die deel uitmaken van  de commissie Onderzoek en Publicaties. In de jaren tussen 2010 en 2016 was er al flink wat onderzoekwerk verricht zodat er een synopsis gemaakt kon worden en de 5 - inmiddels benaderde - auteurs aan het schrijf- en illustratiewerk konden beginnen. Het moest een boek met veel plaatjes/foto’s worden die de kijker als lezer naar de tekst lokken.
 
Ledenvergadering: onze vereniging heeft het uitgeven van het boek op zich genomen en hiervoor een draaiboek met een tijdplan gemaakt. Monumentendag (september) 2019 was onze doeldatum. De auteurs, allen lid van onze vereniging, hebben ieder een molentype zoals dat in Rosmalen staat/gestaan had, onderzocht en beschreven. Diverse redactievergaderingen hebben er voor gezorgd dat een en ander eenduidig werd uitgevoerd.
Er werden offertes gevraagd van (3) grafisch ontwerpers en van (3) drukkers, zodat we een indruk kregen van de kosten en er een begroting kon worden opgesteld. Deze moest aan de ledenvergadering worden voorgelegd. Het bestuur vroeg (en kreeg) van de leden toestemming om het boek te realiseren en het in eigen beheer uit te geven. De vereniging neemt hiervoor 25% van haar reserves op.
 
Het traject: duurde 3 jaar, tijd die we ook nodig zouden hebben voor nog meer archiefonderzoek, schrijven redactioneel overleg en zorgen voor goede foto’s en illustraties. Maar ook om sponsoren te kunnen benaderen en het boek te promoten. Om hiermee verder te kunnen werd medio 2017 de keuze voor een grafisch ontwerper gemaakt. Onze keuze viel op Patrick Lijdsman, een in ’s-Hertogenbosch woonachtige ontwerper die al flink wat producten op zijn naam had staan. Hij kreeg ook de opdracht om een wervende folder te maken, zodat de leden van de vereniging konden starten met de voorverkoop vanaf oktober 2017.
 
Eind 2017: na maandelijkse redactievergaderingen en -besprekingen met de ontwerper, kan een eerste ontwerp in de bestuursvergadering worden getoond. 
Tijd om de keuze voor een drukker te gaan maken.
 
Realisatie: de aanvankelijk door het bestuur benaderde drukkerijen waren met hun offertes niet misselijk en dan nog die 6% BTW. Een gouden tip bracht ons echter in contact met een drukker uit Vught die de uitvoering van onze opdracht tegen een veel gunstiger bedrag kon uitvoeren met behoud van de door ons gestelde kwaliteitseis.
In april 2018, na een half jaar voorverkoop, konden we min of meer aannemen dat we de break-even van 500 exemplaren, in de komende maanden zouden gaan halen en hebben we ook onze ambitie van 1000 boeken, naar beneden (700)  bijgesteld. Inmiddels was ook duidelijk hoeveel presentexemplaren we “kwijt” zouden zijn. Met deze nieuwe getallen konden we de drukker vragen om een scherpe offerte te maken, waarin ook nog enkele nieuwe drukprocedés (alle pagina’s voorzien van dispersielak om smetten te voorkomen) konden worden meegenomen. Met deze offerte en de nieuwe getallen met betrekking tot de voorverkoop kon in het bestuur een bijgestelde begroting gemaakt worden die voldeed aan de voorwaarden door de algemene ledenvergadering gesteld. Na de laatste correctie (medio juni 2018) en de verwerking hiervan kon de drukopdracht voor 700 boeken op 23 juli worden gegeven.
 
Uitlevering: vanaf 1 augustus 2018 kon, dankzij het vele voorwerk van onze secretaris en penningmeester, een begin worden gemaakt met de incasso’s van de bestellingen uit de voorverkoop. Deze verliep, op een enkele verrassing na, vlekkeloos. Vanaf mei 2018 is er gewerkt aan de presentatie van het boek in september 2018. Hiertoe heeft onze voorzitter samenwerking gezocht met de afdeling Erfgoed van de gemeente ’s-Hertogenbosch en de Stichting Bossche Monumentenzorg, die jaarlijks voorafgaande aan Nationale Open Monumentendag een symposium houden met een aan monumenten gewijd thema. Op 4 september 2018 vond in Rosmalen het symposium plaats en kon het eerste exemplaar aan de wethouder Van Olden worden aangeboden.
Daags na deze presentatie zijn we gestart met de uitlevering van de bestelde boeken. Aardig is te vermelden dat een van de sponsoren voor alle Rosmalense scholen een boek voor hun schoolbibliotheek kocht.
 
Afronding: de maanden daarna hebben we gebruikt voor de afwikkeling van onze financiële verplichtingen en hebben we dit project in oktober 2018 met bestuur en auteurs op een Bossche manier afgerond: met koffie en een Bossche bol.
 
Een app voor de molenwandeling - Wim F. Jansen
Op de extra algemene ledenvergadering van 26 oktober 2019 heeft het bestuur een voorstel gedaan om te komen tot een app die een molenwandeling/fietstocht in onze omgeving in zich heeft en die je bijvoorbeeld op je telefoon kunt gebruiken als je op een dag besluit eens een rondje ’s-Hertogenbosch te doen. Dit voorstel was opgenomen in de toekomst visie en door het besluit van de ALV is de realisering ervan dichterbij gekomen. 
Inmiddels is de werkgroep, waarvan Liesbeth Verhoeven en Wim F. Jansen deel uitmaken, gestart en heeft de eerste bespreking met de Bossche Tijdmachine (gelieerd aan het Stadsarchief) plaatsgevonden.
 
Wat is nu de bedoeling?
Na de opening van de app tonen we een korte inleiding/instructie. Daarna volgt er een introductie van een 10-tal molens, met als thema:  de plaats waar deze hebben gestaan, hun functie en werking, uitleg door een molenaar. We willen ook filmbeelden vertonen van de draaiende molen. Verder willen we een route op een kaart aangeven. Op de route kun je, op gemarkeerde plaatsen, een (virtueel) bezoek  brengen aan de molen. Met de medewerking van de Bossche Tijdmachine gaan we proberen een en ander vóór 1 september 2020 in werking te hebben. Voor de PR van dit alles zullen we een folder maken.
Naast deze wandeling is het tevens de bedoeling een fietsroute te maken, waarbij we de molens in de omgeving van ’s-Hertogenbosch belichten  (denk hierbij bijvoorbeeld aan de molen in Vinkel, Rosmalen, et cetera).
We houden u op de hoogte.

​Nieuwsbrief 43
Deze zal verschijnen medio maart 2020

Hier de nieuwsbrief met verslag van wat er sinds de vorige heeft plaats gevonden of gaat gebeuren.

Extra excursie op 31 augustus 2019 naar Vinkel i.v.m. plaatsing achtkant 
Zaterdag 25 mei is men begonnen met het afwerken van de bitumen toplaag van het achtkant. Op 16 juli zijn vrijwilligers van de Vinkelse molen in aanbouw de nieuw gegoten molenas op gaan halen in de Nijmeegsche IJzergieterij. Het achtkant wordt op 31 augustus op zijn plaats (op de MFR – multifunktionele ruimte) gezet met een grote kraan.
Programma die dag:
10.00 uur Inloop bij de Vinkelsemolen 'De Zwaan'
11.00 uur Opstellen van de hijskraan en voorbereidingen voor het hijsen.
12.30 uur Pauzes.
13.30 uur Officiële gedeelte waarin namens onze Vereniging een wimpel en donatie wordt aangeboden namens de leden door onze de voorzitter aan bestuur van de Stichting Vinkelse molen De Zwaan.
14.00 uur Hijsen van de achtkant en plaatsen op de MFR.
16.00 uur Einde programma.

Wij, als bestuur, hopen dat leden in de gelegenheid zijn bij het op de plaats hijsen van het achtkant en het vervolg aanwezig kunnen zijn.Het is een indrukwekkend geheel. Leden die al langer bij de vereniging zijn herinneren zich misschien nog het op de plaats hijsen van molenstenen en kap gevolgd door het steken van de roeden in Eerde, St. Antonius molen in juli 2011.
Iedereen, die wil komen kijken, kan op eigen gelegenheid gaan.

Route vanuit ‘s-Hertogenbosch: Volg A59 richting Nijmegen; neem afslag 51  (Nuland). Neem aan eind afrit op de rotonde de derde afslag richting Vinkel.
Volg de Van Rijckevorselweg tot je in het dorp op een T-splitsing komt.
Links ligt Café ‘Den Driehoek’. Parkeren mits niet vol op het parkeerterrein daar tegenover. De weg ‘Molenpad’ naar de molen zal niet te missen zijn.

N.B De officiële openingen van de Vinkelse molen is op 20 september 2020.

Excursie België 22 juni 2019
Klik op deze link voor verslag excursie.

(2e) Bossche Monumentenavond 11 september 2019
Zoals in de vorige Nieuwsbrief aangekondigd heeft u de vooraankondiging voor deze (2e) Monumenten Avond van de gemeente ’s-Hertogenbosch - afdeling Erfgoed ontvangen. De definitieve uitnodiging wordt u tijdig toegezonden, waarna u zich per mail dient aan te melden.
De avond vindt plaats in het JBAC op 11 september en start om 19.30 uur. De toegang is gratis. Koffie of thee wordt u bij binnenkomst aangeboden. Verdere drankjes zijn voor eigen rekening. Onderwerpen op deze avond zijn: een inleiding en discussie met deskundigen over hoe wel/ niet in de toekomst met monumenten dient te worden omgegaan, o.a. in verband met duurzaam gebruik en milieumaatregelen. Op deze avond maakt de voorzitter van de Stichting ’s-Hertogenbossche Monumentenzorg in de “State of the Monument” de winnaar van 2019 bekend. De onderwerpen worden afgewisseld met passend entertainment.

Najaarsexcursie op 21 september 2019 naar Gemert.
Wim Jansen gaat binnenkort de afspraken vastleggen samen met Liesbeth.
Noteert u vast de datum, zaterdag 21 september. U krijgt de uitnodiging uiterlijk eind augustus in mailbox of brievenbus.
Voor de nieuwe leden: we vertrekken (meestal) gezamenlijk vanaf de parkeerplaats van de Pettelaer naar het excursieadres. Men kan dan evt. met elkaar meerijden.

Extra ALV 26 oktober 2019
Op zaterdag 26 oktober is er een extra ALV van 14.00 -16.00 uur om de plannen van het bestuur voor de toekomst te bespreken met u als leden. De locatie en nadere info ontvangt u eind september.

Herinnering Toestemmingsformulier AVG/Privacy
N.a.v. de wet AVG / Privacy-regels hebt U van ons een formulier ontvangen, waarmee u ons toestemming geeft uw persoonlijke gegevens te gebruiken voor correspondentie met u en aangeeft of foto’s waarop u staat op de website mogen worden geplaatst. MAAR….dan moet u dat wel getekend terugsturen naar de secretaris. Tot op heden heb ik dit van 32 leden (o.a. bij de excursie) ontvangen. Volgens de wet dienen we uw ondertekende toestemming te hebben om uw persoonsgegevens te mogen vastleggen en te gebruiken voor de afgesproken doeleinden. Ik ga ervanuit dat u het bedoelde formulier nog in uw bezit hebt. Ik ontvang het graag ondertekend retour. Hebt u het niet meer, stuur een berichtje zodat ik het nogmaals aan u kan toesturen.

Jubileumjaar Vereniging 2020 – 3e lustrum 
Komend jaar bestaat de vereniging 15 jaar. Dit gaan we samen met u vieren.
Het bestuur is zich al aan het beraden wat we zullen gaan doen.

Rondleiding Mariënburg / JADS 
Onze voorzitter heeft een datum voor dit bezoek o.l.v. Antoinette de Vries vastgelegd, nl. 22 november om 10.00 uur. Startplaats: de stadstuin aan de Mariënburg. Er kunnen maximaal 10 personen (leden) inschrijven, kosten €6 per persoon.
Men kan zich voor deze wandeling aanmelden, zo spoedig mogelijk bij
Wim Jansen telnr. 073 5113463 / 06 51327115 of per e-mail wfjmjansen01@gmail.com

Betaling op: IBANnr. NL78 RABO 0108 7631 02
t.n.v. Vereniging Vrienden van de Molens van ’s-Hertogenbosch, uiterlijk 15 oktober.
Vol is vol. Als er meer aanmeldingen zijn wordt een volgende datum gepland.

Tot slot
Wij hopen u te zien bij de plaatsing op 31 augustus as. in Vinkel, maar zeker bij de najaarsexcursie 21 september 2019.
Wij hopen dat iedereen die alweer terug is van vakantie, fijne dagen heeft gehad. Allen die het nog te goed hebben, wensen wij een ontspannen, mooie en vooral niet té warme vakantie toe. Tot ziens.

Uw Bestuur

​Hier weer een nieuwsbrief met verslagen van wat u nog te goed had en wat er sinds de vorige heeft plaats gevonden.
Verslag excursie Goirle 16 september 2017 (Liesbeth Verhoeven)
Een vroeg vertrek, 8.45 uur, voor een halve dag excursie maar de moeite waard. Met 12 leden zijn we ontvangen in Museum Heemerf “De Schutsboom”. Binnen hebben we een inleiding in de geschiedenis van Goirle en het museum. Hier hangen o.a. glas-in-lood ramen met de wapens van Brabant en Commissarissen van de Koningin.

​Daarna volgt de rondleiding: door het binnenmuseum met o.a. Brabantse mutsen, maquettes van oude boerderijen en stallen, oud speelgoed, devotionalia en zaken die verband houden met de oorlog. Buiten bekijken we de Potstal, de Karloodsen, de Langdeelschuur, het Wevershuiske ’t Smiske’ dat ingericht als woonhuis met weefgetouwen en benodigdheden voor het weven, voorbeeldboeken met weefsels, tekeningen en beschrijving van het instellen weefmachines.

De kruidentuin waarin een beeld van Franciscus van frater Witters, kruiswegstaties en oude smeedijzeren grafkruizen.
Koffie drinken we in de invaart van de vlakbij gelegen molen De Wilde. Bediend worden we door mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt, onder leiding van een medewerker van Amarant.

​Daarna worden we in de molen rondgeleid. Het is een belt-korenmolen uit 1898, waarin oude onderdelen van een gesloopte 17e eeuwse molen uit Lieshout zijn gebruikt. De molen is afgebrand in 1936, het jaar dat de molen door een molenaarszoon uit Hilvarenbeek werd gekocht. Bij de herbouw werden onderdelen gebruikt van een molen uit Stiphout. De zwartgeblakerde muren worden witgeschilderd; de versiering rond deuren en ramen is zoals bij de molen uit Hilvarenbeek.

Op het eind van de oorlog komt de molenaar om omdat hij op een landmijn rijdt met paard en wagen. Zijn knecht Jo de Wilde is ongedeerd en trouwt later met de weduwe. Als hij als molenaar stopt, raakt de molen in verval. In 1976 koopt de gemeente de molen en laat deze restaureren. Sinds 1987 heet de molen naar de laatste molenaar De Wilde. Nu wordt de molen beheerd door vrijwilligers van de stichting Goirlese Akkermolens.
Na afloop rijdt iedereen weer terug ’s-Hertogenbosch. Men vindt het een interessante excursie.

Verslag excursie Hellevoetsluis 7 juli 2018 (Liesbeth Verhoeven)
Met 21 deelnemers rijdt de bus tot vóór het Nationaal Brandweermuseum, ondanks het Maritiem Festival dat juist deze dag in de vesting blijkt plaats te vinden. Hellevoetsluis werd in het begin van de 17e eeuw door de gunstige ligging aan het Haringvliet tot thuishaven van de Hollandse Oorlogsvloot.

Daardoor werd het plaatsje steeds meer versterkt tot vesting, smal en langgerekt. Het museum (rode bolletje) is gevestigd in twee oude marine gebouwen uit 1786: het witte is het voormalige Groot Magazijn; het roodbruine bakstenen, waarin o.a. de ontvangstruimte is, is de voormalige Kuiperij, waar houten vaten werden gebouwd c.q. hersteld.
In het Nationaal Brandweermuseum is een grote verzameling brandbestrijdings-middelen te zien, primitieve middelen van ca. 1550 tot moderne hedendaagse.
Het is een unieke collectie die de geschiedenis van de brand- en rampenbestrijding in Nederland weergeeft, zie onderstaande foto’s. Het brandweermuseum is rond 1925 ontstaan door het samenvoegen van de collecties van de brandweren van Amsterdam, Utrecht, een aantal particuliere verzamelingen en spontane giften en schenkingen, onder auspiciën van de Koninklijke Nederlandse Brandweervereniging (KNBV). Vanaf 1925 tot WO. II zat het in het Catharijneconvent in Utrecht; in de oorlog was het koper ed. verborgen. Daarna moest het op zoek naar een nieuwe plek en dat was hier, sinds 1965.
​Na de koffie/ thee en gebak start de rondleiding op de bovenverdieping op het Jan van der Heijden plein.
Jan van der Heiden was schilder, tekenaar, etser en uitvinder in Amsterdam in 2e helft 17e eeuw. Hij ontwierp o.a. straatlantaarns (1669), die in diverse Nederlandse steden en zelfs in groten getale in Berlijn werden geplaatst; Voor het aansteken daarvan werden lantaarnopstekers aangesteld. Een nieuw beroep.

Hij verbeterde de brandweer(zuig)pomp (1672) en ontwierp de slangbrandspuit met leren slangen. Verkocht deze zelfs aan de tsaar van Rusland.
Hij voerde (1682) een nieuwe brandweerorganisatie in met brandspuiten in de 60 wijken, bediend door aangestelde gildebroeders en wijkvrijwilligers, die tweemaal per jaar móesten oefenen onder toezicht van de generaal-brandmeester – dat was hij zelf. Hij is dus erg belangrijk geweest voor de verbetering van de brandweer in Nederland en ver daarbuiten.

​Oude en moderne uitrustingsstukken. Hulpmiddelen zoals deze bamboe-linnen redbrancard. Op de begane grond: Oude en modernere wagens o.a. deze Stoombrandspuit De Maas uit 1864 en De Motorspuit Van der Ploeg uit 1913.

Het was een geslaagd onderdeel van deze excursie.
Verder gaat het met de bus naar de molen. Hoewel de drukte op straat nu enige vertraging opleverde.

Het tweede doel is Korenmolen ‘De Hoop’ uit 1801. Op de plattegrond (blauw bolletje). Het is niet de eerste molen van Hellevoetsluis. Dat was een houten standerdmolen, die van 1697 tot eind 18e eeuw op de plaats stond van het nog te bezoeken Droogdok. ‘De Hoop’ is een ronde stenen stellingmolen met twee maalstoelen. De ashoogte is 22,50 m, de vlucht 24,60m. De molen heeft verder een Oud Hollands wiekenkruis en een kruiwerk met 42 iepenhouten rollen. De stelling ligt 10 meter hoog; destijds reden de meelwagens onder het luiwerk om geladen of gelost te worden. Deze doorrit is bij de restauratie van 1962-63 in ere hersteld. De gemeente heeft in 1960 de molen gekocht. Sinds 1993 is de molenaarswoning op de begane grond en eerste verdieping weer bewoond. Op de tweede verdieping begint dus de rondleiding; daar is een bezoekerscentrum, open in juli – augustus of op afspraak, gerund door vrijwilligers.

​Daarboven liggen nog de meelzolder, steenzolder en de luizolder. Op de meelzolder staan diverse maquettes van onder delen. De molen is in het weekend open van de Molendag in mei tot en met weekend van Monumentendag.

​Tijd voor de lunch in restaurant Fortezza. Dit is het in 2001 herbouwde ‘oude’ pomphuis dat bij het droogdok hoorde. Er stonden stoompompen om het water uit het dok te pompen en het was tevens magazijn voor de proviand.

Na de lunch start het programma in het ernaast gelegen Jan Blanken-
droogdok. Op plattegrond (geel pijltje).

​Jan Blanken was een timmermanszoon, opgeleid tot waterbouwkundige in de sluis-, molen- en dijkwerken. Hij schopte het tot InspecteurGeneraal van de Waterstaat bij het Bataafse Staatsbewind. In 1796 werd zijn plan ter verbetering van Haaven en Groote Dok door de bouw van een dubbel stenen droogdok t.b.v. nieuwbouw en onderhoud/ reparatie van marineschepen, goedgekeurd. Het hele droogdok is gebouwd tussen 1802 en 1825 onder zijn leiding. Het dok is door zijn opbouw uniek in zijn soort. Voor het leegpompen van het Groote Dok – Vestinghaven (en later de beide dokken) gebruikte hij een stoommachine die uit Engeland naar hier gesmokkeld werd. Na het graven van het 157 meter lange en 32 meter brede gat werd een fundering aangelegd van vijfduizend houten palen (dennen) van twaalf meter lengte. Er zijn ca. vijf miljoen mopstenen in het droogdok verwerkt, gebakken in Herwijnen, in de steenfabriek van zijn schoonvader en met marineschepen naar Hellevoetsluis vervoerd. Het gebruikte hardsteen komt uit de Ardennen.

Het droogdok bestaat uit twee gedeelten, gescheiden door sluisdeuren. Het voorste, diepste dok - Kieldok, gebouwd tussen 1802 en 1806, was voor kleine reparaties en voor onderhoudsbeurten, zoals het “knippen en scheren” – is de onderwaterkant van de boten schoonmaken. Vroeger moest men daar voor het schip “kielen” – op de zij trekken. Opvallend zijn de getrapte dokwanden, de z.g. banquetten, waarvan de onderste enigszins gebogen lopen en zo de lijn van de toenmalige scheepsrompen volgden. De top van de dokvloer is van beton. Het Kieldok kan gevuld worden met ca. 5.600 m3 water. De leegpomptijd bedraagt nu ca. 4 uren m.b.v. twee Centrifugaalpompen.

Dit dok wordt van de haven gescheiden door een zg. Schipdeur of Bateau-Porte. Jan Blanken ontdekte dit model afsluiting, eigenlijk een gezonken schip, in Frankrijk. De eerste schipdeur was van hout en had twee kielen. Die kielen liepen ​in een boog en pasten precies in een paar sleuven in de toegang van het dok.

​Als de schipdeur op zijn plaats was gevaren werd hij afgezonken door te vullen met water. Daarna werd het dok leeggepompt. Om weg te halen werd het water m.b.v. een binnen-in geplaatste pomp teruggepompt in de haven en ging de schipdeur drijven waarna deze weggevaren werd. Zo’n houten schipdeur gaat maar ca. 25 jaar mee. Hoe vaak deze dan vervangen is, is niet bekend.

​De huidige ijzeren schipdeur met één kiel is gebouwd in 1884. Het materiaal is van Puddle ijzer dat nauwelijks roest door het nog vrij hoge koolstofgehalte. De geheel symmetrische constructie is geklonken en vormt een uniek stukje scheepsbouw. De kiel is voorzien van een drievoudige rubberen afdichting. Vroeger werden daarvoor kokosmatten gebruikt.

​De Sluisdeuren tussen het Kieldok en het Timmerdok, sinds 1884 ook van Puddle-ijzer staan in een punt, worden daarom ook wel puntdeuren genoemd. Het water dat evt. in het Kieldok staat, drukt de deuren daardoor hermetisch dicht. Hierdoor blijft het achterste dok droog. In het onderste deel zitten luchtkamers waardoor ze heel gemakkelijk te bewegen zijn. In 1999 zijn ze gerenoveerd. Door de nieuwe stalen bovenzijde kan men er nu overheen lopen

Het achterste dok - Timmerdok diende voor nieuwbouw en langdurige of zware reparaties. De bouw van dit dok was in 1825 klaar. Het is gebouwd naar Engels voorbeeld (als het Chatham marine dok uit 1820). De banquetten zijn kleiner en veiliger. De dokvloer ligt bijna één meter hoger dan die van het Kieldok, waardoor het beter droog te houden is. Door zijn vorm is het ook geschikt voor toneel- en muziekuitvoeringen.

​’s Winters kan op de dokvloer een ijsbaan gemaakt worden. Het Timmerdok is 6 m diep en kan ca. 6.500 m3 water bevatten. De leegpomptijd van Timmer- en Kieldok samen is ca. 7 uren met twee centrifugaalpompen.
Rondom beide dokken loopt een aquaduct van 320 meter lengte. Het diende als waterreservoir voor blus- en schoonmaakwerkzaamheden.

Door deze gangen hebben we rondgelopen. Wel was het oppassen geblazen op vochtige plekken.

Ook dit onderdeel van de excursie viel bij iedereen goed in de smaak. Na het bedanken van de gidsen en het inleveren van de helmen (verplicht om te dragen in de gangen) liepen we naar de bus via de loopbrug over de sluisdeuren.

Iets over vieren reden we weg. De chauffeur had in Hellevoetsluis het Maritiem Festival bezocht. Hij vertelde enthousiast over de optredens van de Shanty koren die hij opgenomen had.
Hij liet het horen en heeft ons de opnames ook nog per mail gestuurd.
​
Verslag najaarsexcursie 29 sept 2018 (Foto’s Wilma Verhoeven)
Ons doel deze dag: de molen van Vinkel, ‘De Zwaan’, althans de locatie waar deze molen herbouwd wordt. Wij zijn ontvangen door Jan van der Lee, bestuurslid van de stichting Vinkelse Molen, in de multifunctionele ruimte (MFR) in de molenbelt met koffie/thee en appeltaart (op kosten van onze vereniging).

Na het nuttigen hiervan heeft Jan ons aan de hand van een powerpointpresentatie de geschiedenis van Molen de Zwaan verteld.
​De geschiedenis van “De Zwaan” in Vinkel vindt een aanvang in 1884, toen molenaar P. van Schaijk een achtkante beltmolen bouwde aan de huidige Dennenlaan. Voor de bouw van de molen werden, zoals toen gebruikelijk was, onderdelen gebruikt van een elders overbodig geworden molen; de achtkant zou afkomstig kunnen zijn van een zaagmolen uit Dordrecht of van een molen uit Oost-IJsselmonde. Mogelijk kwam de maalinrichting van molen Nooit Gedacht op Bastion Maria in ’s-Hertogenbosch, die in 1883 werd afgebroken.

​Rond 1900 werd vlakbij de molen een kerk gebouwd, waardoor de windvang van de molen aanzienlijk belemmerd werd. Dat kwam de productie niet ten goede. Als oplossing hiervoor werd uiteindelijk in 1902 besloten om de molen te verplaatsen naar een andere locatie in het dorp, nl. de Lindenlaan. Daar werd tot in WO II op windkracht graan gemalen. Na een voltreffer tijdens een beschieting met granaten was windbemaling niet meer mogelijk. Vanaf die tijd 1944 tot ca. 1962 maalde de molenaar met een dieselmotor en een hamermolen op de begane grond. Geld voor restauratie van de molen was er niet en de gemeentes (molen stond te Vinkel, molenaar woonde 100m verder in Geffen en aan andere kant van de molen was de grens met Heesch) wezen naar elkaar.
Het resultaat: de molen werd verkocht en in 1964 gesloopt tot verdriet van de dorpsbewoners. De molen is herbouwd als stellingmolen op Windmill Island in Holland, Michigan door een Amerikaan van Nederlandse afkomst. Het restant van de molen in Vinkel: de veldmuren waar het achtkant op stond. Vijf van deze muren zijn nu nog; er is een schuur van gemaakt.

Jan vertelt verder over het initiatief (in 2010) om deze molen te herbouwen in Vinkel. Een initiatief waar de gehele burgerij van Vinkel bij betrokken is. Naast donateurs en sponsoren komen er ook inkomsten uit de Kringloopwinkel in Vinkel. Ook de inzet van veel bedrijven middels hand- en spantdiensten draagt bij aan het realiseren van de Molen.

​Jan heeft ook een video-opname laten zien van het ‘op stam’ uitzoeken van het hout voor het achtkant in de bossen van Arendonk (B), het zagen van de stammen bij Van Dal in Esbeek en het transporteren naar een loods in Vinkel.
Na de presentatie van Jan heeft onze voorzitter Wim het boek ‘De molens van Rosmalen’ aangeboden aan het bestuur van de stichting.
Hierna zijn we naar buiten gegaan, naar het achtkant, waar de uitvoerders John Korsten en Henk van de Ven uitleg hebben gegeven over de zaag- en timmerwerkzaamheden voor de bouw van het achtkant.

​Vervolgens zijn we bij de molenbelt gaan kijken naar de ‘invaart’ waarop het achtkant geplaatst zal gaan worden (februari 2019 ??; Inmiddels is bekend dat dit uitgesteld is).

Hier ligt ook een oude molensteen, geschonken door een familielid van de oude molenaar Van Schaijk. Voorzitter Ebert van Wanrooij en de toekomstige molenaar Hans Kappen hebben ons hier nog wat meer uitleg gegeven.

Bezoek werd afgesloten met een welgemeend dankwoord aan de voorzitter van stichting ‘Molen de Zwaan’. Tegen 12.00 uur wandelden we weer terug naar de parkeerplaats bij café D’n Driehoek.

Het verslag is gemaakt aan de hand van de stukjes van Wim T Jansen/ René Vogels, bewerkt en aangevuld door Liesbeth Verhoeven.

Kort verslag Jaaropening 6 januari 2019 om 14.00 uur (Liesbeth Verhoeven)
Op deze 1e zondag van het jaar waren wederom zo’n 40 leden en buurtgenoten van de molen aanwezig. Van horen zeggen kan ik melden dat het een gezellige bijeenkomst is geweest. Helaas moest ik zelf verstek laten gaan wegens ziekte.

Kort verslag ALV 23 februari 2019 (Liesbeth Verhoeven)
U hebt als leden het Concept verslag van de ALV van dit jaar ontvangen.
Kort de belangrijkste punten.
* 24 leden zijn aanwezig bij het afscheid uit het bestuur van Piet Lemmens (penningmeester) en René Vogels (bestuurslid Onderzoek en Publicatie). Het woordje dat de voorzitter tot hen richtte hebt u bij het verslag ontvangen. Piet is tot erelid benoemd; René was dit al sinds 2013. Beiden hebben een ingelijste oorkonde ontvangen en hun dames een bos bloemen.
Onze vereniging telt per deze datum 81 leden en dus 2 ereleden.
(NB. Inmiddels hebben zich 3 personen aangemeld als lid. Zij zijn van harte welkom).
* Door de op de ALV aanwezige leden Wim Jansen en Wim T Jansen herkozen (resp. Bestuurslid Activiteiten en Voorzitter) en is Jan Lelijveld, op voorstel van het bestuur, gekozen als bestuurslid (Penningmeester).
* René Vogels meldt dat hij dit voorjaar voor de laatste keer de module Molens van Boschlogie III geeft. In Erwin Verzantvoort heeft hij een opvolger gevonden. Erwin is wel geen molenaar, maar heeft jaren naast een molen gewoond. Hij heeft zich daarin verdiept en heeft al jaren lezingen over molens gehouden voor diverse gremia.
* W.b. het boek ‘De Molens van Rosmalen’ meldt de voorzitter dat het Bestuur binnen het budget (tot € 15.000), waarvoor de ALV in 2017 het mandaat aan het Bestuur had gegeven, heeft geopereerd. Op 31 december 2018 zijn 550 boeken van de oplage van 700 verkocht. 125 boeken zijn nog op voorraad, 60 bij 5 verkoopadressen (3 in ’s-Hertogenbosch en 2 in stadsdeel Rosmalen).
* Ons AVG Privacy-reglement is aangenomen. U ontvangt nog een formulier waarin u ons toestemming geeft uw persoonlijke gegevens te gebruiken voor correspondentie met u en aangeeft of foto’s waarop u staat op de website mogen worden geplaatst. Op de website staan geen privacy-gevoelige gegevens. Alleen van de bestuursleden staan daar naam, adres, emailadres en telefoonnummer vermeld. De mailings gebeuren in BCC.

‘2e Bossche Monumentenavond’ in september 2019 
Vorig jaar is tijdens de allereerste Bossche Monumentenavond op 4 september het 1e exemplaar van de verenigingsuitgave ‘De Molens van Rosmalen’ aangeboden door onze voorzitter aan wethouder Huib van Olden. Wim T. Jansen neemt dit jaar namens de vereniging ook weer deel aan de organisatie van de 2e avond. Ter info: U krijgt dit jaar via de gemeente een uitnodiging voor deze avond, die verder georganiseerd wordt door de gemeente ’s-Hertogenbosch - afdeling Erfgoed en de Stichting ‘s-Hertogenbossche Monumentenzorg. Op deze avond maakt de voorzitter van deze Stichting in de “State of the Monument” de winnaar van 2019 bekend.

Vervolg Artikelenreeks over de molens van Rosmalen verschenen in Rosbode en Stadsblad.

​Maliskampers en hun 'Skroefmeule’ (Wim Veekens)
Herkomst van de Molendreef

Dit artikel toont het belang aan van de toponymie, de taalkundige wetenschap die zich bezighoudt met de bestudering van plaatsnamen in de ruimste zin van het woord. Tijdens een groot aantal interviews vanaf 2002 met oude(re) Maliskampse mensen - meestal hadden ze een agrarische achtergrond - viel, steeds de naam Molendreef. (Het tracé van deze dreef bestaat nog steeds). De naam Molendreef blijkt te verwijzen naar de windvijzelmolen die eens op de Kleine of Vinkelse Wetering op het landgoed Eikenburg in Maliskamp stond.
Een
van de informanten noemde deze molen ‘een skroefmeule’ (schroefmolen), een mooie omschrijving van dit type molen. De omschrijving met schroefmolen komen we al eerder tegen in een groot aardrijkskundig woordenboek van Nederland (1847) waarin men melding maakt van de ‘vijzel- of schroefwatermolen [nabij den straatweg van ’s-Hertogenbosch naar Grave] ’.
Na uitgebreid onderzoek is de conclusie dat de Eikenburgmolen slechts zo’n dertien jaar heeft bestaan. Begin maart 1842 vraagt namelijk Frans van Meeuwen uit ’s-Hertogenbosch, eigenaar van het landgoed Eikenburg, een vergunning aan voor het oprichten van ‘een door wind gedreven vijzelmolen’ op Eikenburg. Het gemeentebestuur van Rosmalen stelt de grondeigenaren die belang hebben bij de oprichting van de molen op de hoogte van het verzoek van Van Meeuwen. Er komt een aantal bezwaren binnen van maar een grondeigenaar. Al eind april 1842 wordt door de Gedeputeerde Staten van Noord-Brabant vergunning verleend om de molen op te richten. In januari 1856 wordt de vijzelmolen genoemd in verband met de ‘afbraak’ van de molen. In januari 1857 is er weer sprake van de vijzelmolen als opnieuw de onderdelen van de afgebroken molen ten verkoop worden aangeboden, net als dat een jaar eerder gebeurde. Maar nu wordt de hele ‘afbraak’ wel verkocht.
De plaats waar de Maliskampse molen heeft gestaan is slechts bij benadering vast te stellen. Wellicht hadden de vermiste bijlagen uit de hierboven genoemde bron van begin maart 1842 hierover meer duidelijkheid kunnen verschaffen!

Tot slot
Een verslag van de busexcursie 22 juni jl. naar België, naar de ‘Klaaskensmolen’ in Neeroeteren en het ‘Mijndepot van Waterschei’ in Genk krijgt u in de volgende Nieuwsbrief.

U ontvangt eind augustus /begin september de uitnodiging voor de excursie naar Gemert, naar molen de Bijenkorf en het Boerenbondmuseum.
Wij wensen u allen, een fijne vakantie toe en tot ziens.
​
Uw Bestuur

Hier weer een nieuwsbrief met de laatste ontwikkelingen rond het molenboek en verenigingsnieuws .
 
Aanbieden 1e exemplaar Boek ‘De Molens van Rosmalen’ (Liesbeth Verhoeven)
Op dinsdag 4 september jl. was het dan zover. Tijdens de ‘Bossche Monumentenavond’ heeft René Vogels een inleiding gegeven over het tot stand komen van het boek ‘De Molens van Rosmalen: Zeven eeuwen malen voor boer, bakker en burger’.  Na het bedanken van o.a. Liesbeth Verhoeven en Piet Lemmens voor de veel omvattende administratieve en financiële verwerking heeft hij de hoofdstukken van het boek één voor één belicht. Daarna heeft onze voorzitter Wim T.Jansen tijdens zijn introductie van het boek de auteurs verzocht op het podium plaats te nemen voorafgaande aan het aanbieden van het 1e exemplaar van het boek aan wethouder Huib van Olden. Na ontvangst van het eerste boek heeft de wethouder nog een woordje gesproken. 

​De programma onderdelen op deze avond, georganiseerd door de gemeente ’s-Hertogenbosch - afdeling Erfgoed, de Stichting ‘s-Hertogenbossche Monumentenzorg én onze Vereniging, zijn aaneen gepraat door Erik Alink, de stadschroniqueur, op de van hem gekende wijze.
Foto´s Paul Kriele
 
Enkele leden van onze vereniging zijn ook aanwezig geweest deze avond.
 
In de “State of the Monument” heeft de voorzitter van de Stichting
‘s-Hertogenbossche Monumentenzorg Henk van Beers de laureaat van 2018 bekend gemaakt. Dit is de stichting ABC (archeologie-bouwhistorie en cultuur), in persoon van de voorzitter Ton Nelissen.
 
Stand van zaken m.b.t. het Molenboek (René Vogels-Liesbeth Verhoeven)
Vorig jaar rond deze tijd startte de voorverkoop van ons boek over ‘De Molens van Rosmalen’. We wisten toen dat bij een te drukken aantal van 1000 exemplaren het break-even point rond de 600 verkochte boeken zou moeten liggen.
Aanvankelijk verliep de verkoop erg goed, maar na enkele maanden leek het alsof de rek er uit was. Het aantal leden van de Club van Duiz€nd en de Club van Hond€rd stagneerde en nieuwe sponsoren dienden zich niet (meer) aan.
Door het kiezen van aan andere drukker en het bijstellen van de oplage naar 700, kregen we een andere begroting te zien die de break-even terugbracht naar 400 te verkopen boeken tegen de voorintekenprijs. We zaten toen al voorbij de 330.
Medio mei/begin juni konden we beslissen om het boek te laten drukken en kwam de eindredactie op stoom: auteursoverleg; tekstcorrecties; nieuwe foto’s; etc. Het was even stressen en Liesbeth (verkoopadministratie) en Piet (klaarmaken van de incasso’s) begonnen overuren te maken. Na het corrigeren van de teksten door de corrector Tineke van Rijn heeft de eindredactie de puntjes op de ‘i’ gezet.
In juli was de grafisch ontwerper, Patrick Lijdsman, klaar met het verwerken van de tekstcorrecties en de laatste nieuwe foto’s (Jeanny Hollander en Nancy van Roosmalen). “Het slot ging er op” door alles naar de drukker (EMP, Vught) te sturen. Toch hebben we nog een week heen en weer gemaild/gebeld omdat er nog wat zaken qua lay-out beter konden.
Dan komt het onvermijdelijke: de drukker is begonnen aan de 700 boeken. Twee weken later, medio augustus, zijn zowel bij Wim T, onze voorzitter, als bij mij in Geffen een pallet met 25 dozen -350 boeken -  bezorgd.
Terwijl penningmeester Piet genoot van een welverdiende vakantie in China deed de Rabobank zijn best om het geld via incasso’s binnen te halen. Op een enkel incidentje na zijn ze vlekkeloos verwerkt en kon Piet na terugkeer de facturen van grafisch ontwerper en drukker betalen.
De voorverkoop was inmiddels gestopt, maar nog druppelden bestellingen bij Liesbeth binnen via mail en post. Het was nu wachten op de boekpresentatie op 4 september in Perron 3 te Rosmalen. Meteen de dag daarna is de distributie van de inmiddels bijna 500 verkochte boeken begonnen. Op 9 en 15 september jl. heeft zo’n 80% van de ‘ca. 50 afhalers’ zijn of haar exemplaar op de molen ook opgehaald.  Na een maand was vrijwel alles toegestuurd, uitgeleverd of bezorgd. Tot in Zuid-Amerika en Canada toe. De laatste bestelde exemplaren vinden volgens afspraak in november hun plaats van bestemming.
Inmiddels staat het boek in de bibliotheek van de Universiteit van Tilburg (zij hebben het meteen eind 2017 besteld). De Koninklijke Bibliotheek (Den Haag) heeft het gevraagde presentexemplaar ontvangen. Ook het documentatiecentrum van De Hollandsche Molen (Amsterdam) heeft een presentexemplaar. Zij plaatsen in het volgende nummer van Molennieuws een boekbespreking.  Iedere Rosmalense school heeft – dankzij sponsoring – een boek voor haar bibliotheek. De gemeente ’s-Hertogenbosch was – met 125 boeken - de grootste afnemer en menig medewerker heeft inmiddels een exemplaar.
Koop je binnenkort een huis via Makelaar Abelen dan is de kans groot dat je ons boek ontvangt in plaats van een fles wijn. En dat zou zomaar ook kunnen gebeuren als je dat bij Hoffspoor notarissen laat vastleggen.
Bijna 25 leden van onze vereniging kochten een of meerdere boeken en sommigen hebben zichzelf een (of meer) boek (-en) cadeau gedaan door meer dan 9 boeken aan de man/vrouw te brengen. Een beloning voor het meehelpen bij de voorverkoop.
Voor hen die nog geen boek hebben gekocht of die misschien niet weten wat ze met Sinterklaas moeten kopen, is het aan te raden om niet te wachten want de laatste 70 boeken liggen “te trillen van ongeduld” om gekocht te worden.
Wacht dus niet tot het laatste moment en richt je tot ons secretariaat of ga naar de diverse boekwinkels (Heinen, D’n Omslag; The Read Shop) of het Kringhuis (Parade) of het VVV (’s-Hertogenbosch).
 
Vervolg Artikelenreeks over de molens van Rosmalen verschenen in Rosbode en Stadsblad.
 
De (Friese) stellingmolen van Duffhues (1903-1976) (Quirien van Hirtum)
Hij bestaat nog! Een beetje… Als je in de Deken Fritsenstraat rechtsaf de Pastoor Coolenstraat inslaat, zie je aan de rechterkant de met riet bedekte molenromp van de oude stellingmolen van Duffhues.
Met Pieter, het tweede kind uit het huwelijk van Johannes Duffhues en Elisabeth Coppes, begint de molengeschiedenis van de tweede wind-korenmolen in Rosmalen.
Hij komt van zijn geboorteplaats Veghel naar Rosmalen en trouwt daar op 6 september 1902 met Theodora Lahey. Een maand later koopt hij – naar aanleiding van een advertentie in de krant – een stellingmolen in Drachten van molenaar Liewe Durksz die daar nog meer molens bezat.

​De molenonderdelen worden per boot naar ’s-Hertogenbosch verscheept en vandaar met paarden wagen naar Rosmalen gebracht. Eind september heeft hij vergunning gekregen om de molen op te bouwen (zie foto) en op 1 februari 1903 is de molen klaar voor productie.
Blijkbaar was wind alleen een te onzekere factor om te kunnen malen, want in 1918 plaatst hij een benzinemotor om de stenen aan te drijven. Een aantal jaren later wordt in 1931 een dieselmotor gekocht. Er wordt ook een extra koppel stenen aangeschaft, waardoor er dus altijd gemalen kon worden.
Een jaar later  (1932) stopt Pieter Duffhues als molenaar en zijn oudste zoon Jo en diens vrouw Cato de Werd nemen het bedrijf over. Jo laat in 1934 de molen restaureren, waarbij de houten onderbouw wordt vervangen door een stenen.
De oorlogsjaren waren moeilijk. Vaak was er onvoldoende of helemaal geen dieselolie, zodat er alleen maar op windkracht gemalen kon worden. ’s Nachts werd er nooit gemalen, omdat alles verduisterd moest zijn. Overdag waren er ook beperkingen, omdat de Duitsers bang waren dat met de stand van de wieken geheime boodschappen aan het verzet en de geallieerden zouden worden doorgegeven. Bovendien voerden de Duitsers graancontrole uit, dat wil zeggen dat er niet méér graan gemalen mocht worden dan de toegestane hoeveelheid.
Meteen na de oorlog, misschien wel ten gevolge van de oorlog m werd Jo Duffhues ernstig ziek. Hij moet in het sanatorium in Son worden opgenomen en is nooit meer in staat geweest om zijn zware vak uit te oefenen. Daarom wordt zoon Wim, die in Nijmegen bij de Dominicanen studeerde, op 14-jarige leeftijd van het internaat gehaald om in het molenaarsvak te worden opgeleid.
In de tweede helft van de vijftiger jaren wordt het bedrijf uitgebreid met een zgn. elektrische hamermolen. In feite waren er toen drie maalsystemen mogelijk: de windmolen, de maalderij met de dieselmotor en de elektrische hamermolen. Deze zijn echter nooit tegelijkertijd gebruikt.
Het assortiment wordt uitgebreid en men gaat ook kant- en klare fabrieksvoeders verkopen. Met de opkomst van de groet mengvoederfabrieken werd het malen allengs minder en daardoor raakte de molen in verval. Vanwege gevaar voor de omgeving worden in 1959 de wieken verwijderd. Kort daarna volgen de kap en het kruiwerk en blijft alleen de romp op de stenen onderbouw nog staan. 

​Doordat de molen niet meer als zodanig werd gebruikt, knaagde de tand des tijds steeds harder aan het houtwerk en werd medio 1976 besloten de molen te slopen. De onderbouw blijft als pakhuis nog in gebruik, maar wordt uiteindelijk verkocht. De nieuwe eigenaar maakt er een rietgedekte woning van ( zie foto).
 
Algemene Leden Vergadering (ALV) in 2019 (Liesbeth Verhoeven)
Als bestuur hebben we reeds een datum vastgelegd voor de ALV in het komende jaar.
Deze zal plaatsvinden op zaterdagmiddag 23 februari 2019 om 14.00 uur in het JBAC. Noteert u  vast de datum. U krijgt t.zt. de uitnodiging en de stukken nog.
Alvast ter informatie. Er kom(t)en vacature(s) in het bestuur. Wie van u wil ons komen versterken? Wij hopen dat iemand zich meldt bij de secretaris.
Heeft u nog nadere informatie over wat het inhoud dan kunt u altijd contact opnemen per mail of telefoon met voorzitter of secretaris. De telefoonnummers staan op de website www.bosschemolens.nl.
 
 
Vraag om verslag excursie 29 september 2018 (Liesbeth Verhoeven)
Wie van de deelnemers aan deze najaarsexcursie naar Vinkel wil hiervan een verslagje schrijven. Ik heb vanwege een cursus Boschlogie verstek moeten laten gaan. Foto’s heb ik wel. Ik hoop dat iemand van u een verslag naar mij wil sturen.
E-adres staat bovenaan de Nieuwsbrief.  

​NB.
De nog verschuldigde verslagen van de
vorige twee excursies volgen binnenkort.
 
 
Molennieuws omgeving 
Wij ontvingen van de Vinkelse Molen  ook het volgende bericht
Elke 3e zondag van de maand komt in de ontmoetingsruimte een smartlappenkoor op bezoek. De aanvang is om altijd om 13.30uur. Iedereen is van harte welkom om mee te komen zingen. Gratis entree.
Stichting De Vinkelse Molen.

​Achtkant in Vinkel voormelding
Wanneer wij bericht krijgen over de plaatsing van de achtkant in Vinkel zullen wij u dat laten weten. Deze plaatsing is inmiddels naar 2019 verschoven, mogelijk in maart.
 
Nieuwjaarwensen
Noteert u vast in uw oude / nieuwe agenda:
Het bestuur van de vereniging en de molenaars nodigen de leden en de buurt uit op zondag 6 januari 2019 van 14.00-16.—uur op de molen. U krijgt nog nader bericht.
 
Tot slot
Wij wensen u allen prettige Sinterklaasdagen.
 
Uw Bestuur

Eindelijk dan weer een nieuwsbrief waarin u deelgenoot wordt gemaakt van een aantal heuglijke feiten. Wel mijn welgemeende excuses dat het mij niet eerder gelukt is de nieuwsbrief te maken.
 
Aanbieden 1e exemplaar Boek ‘De Molens van Rosmalen’ (Liesbeth Verhoeven)
Sinds 2010 stond het “Molenboek Rosmalen” op de agenda van onze vereniging. In 2016-2017 hebben de 5 auteurs geschreven, gezocht naar documenten, afbeeldingen en geschaafd aan hun verhaal. In de extra ALV op 21 oktober 2017 hebben wij met de aanwezige leden de aftrap gegeven aan de voorverkoop van het boek over de Molens van Rosmalen. U hebt het verslag daarvan reeds eind vorig jaar én voor de ALV van 24 februari dit jaar ontvangen.
In 2017-2018 is het bestuur druk bezig geweest met kiezen van opmaker, drukker en beoordelen lay-out boek, aanschrijven van donateurs, gemeente i.v.m. het voorwoord, de voorverkoop, het verwerken van de gegevens daarvan, het voorbereiden van de incasso’s en de boekpresentatie.
Nu is het zover. In het Europese Jaar van het Cultureel Erfgoed wordt op 4 september het 1e exemplaar aangeboden door onze voorzitter aan wethouder H. van Olden. Dit gebeurt tijdens de ‘Bossche Monumentenavond’, voorafgaand aan Open Monumentendag. Deze avond wordt georganiseerd door de afdeling Erfgoed (gemeente ’s-Hertogenbosch) de Stichting ‘s-Hertogenbossche Monumentenzorg én onze Vereniging.
Deze ‘Bossche Monumentenavond’ vindt plaats in Perron 3 te Rosmalen van 19.00 tot 22.05 uur. U kunt zich aanmelden voor maximaal twee personen via
Monumenten@s-hertogenbosch.nl met naam en emailadres. U krijgt een bevestiging per mail.
 
Molenaar  - alle molens “in de vreugd” ! (René Vogels)
Het ambacht van molenaar (wind- en watermolenaar)  is afgelopen jaar,  op 5 december, geplaatst op de Representatieve Lijst van Immaterieel Erfgoed van UNESCO. Deze lijst bevat een verzameling van mooie en bijzondere tradities en ambachten over de gehele wereld. Naast het materieel erfgoed (gebouwen, natuurgebieden, etc.) van onze molens op Kinderdijk wordt de/onze molenwereld opnieuw genoemd. 

Nederland is sinds 2012 lidstaat van het Unesco-verdrag dat gaat over het borgen (safeguarden) van immaterieel erfgoed. Ons Kenniscentrum Immaterieel Erfgoed heeft geïnventariseerd en hiervan een lijst opgesteld. De Minister van OCW kan uit die inventaris nog meer ambachten, gebruiken of tradities voordragen.
“Nederland heeft hiermee een internationale voorttrekkers rol gekregen om dit levend,
cultureel erfgoed te beschermen en door te geven aan volgende generaties. Molenaars laten nu en in de toekomst molens draaien en malen. Het Gilde van Vrijwillige Molenaars blijft daartoe mensen opleiden tot molenaar:” schreef Erik Kopp, voorzitter van het GVM in De Gildebrief (36e jaargang; nr. 4; december 2017).
In het 13 jarig bestaan van onze vereniging hebben we heel wat molenaars ontmoet en hun enthousiaste verhalen over hun molen en hun werkzaamheden gehoord. Eén rode draad liep door deze kennismakingen: passie! Al ben ik dan gestopt het vuur is bij mij nog steeds niet uit. Zeker niet na deze erkenning!
 
ALV 24 februari 2018 (Liesbeth Verhoeven)
Voor deze ALV hebben we dit jaar onderdak gevonden in Sociaal Cultureel Centrum de Helftheuvel.  Een kleine trouwe groep leden  (17) heeft deze wederom bezocht.  14 leden hadden zich afgemeld. Het verslag hiervan hebt u eind juni per mail ontvangen.
 
Vervolg Artikelenreeks over de molens van Rosmalen verschenen in Rosbode en Stadsblad.
 
De Engelandse watermolen (Piet Hein van Halder)
In 1476 is er ingebroken in de Engelandse watermolen in Berlicum.
De schout van Maasland heeft een verklaring van een van de verdachten opgenomen. De beide andere daders zijn ‘m waarschijnlijk gesmeerd, want over hen is verder niets vastgelegd.
 
Volgens zijn verklaring heeft Pauwels Peter Ghijbensone, geboren in Berlicum, in den Bosch zitten drinken met Arnden Aertssone en Henneken Robbens, die in Berlicum woonden. Ze zijn samen terug gelopen naar Berlicum. Toen ze onderweg bij de Engelandse molen kwamen, die eigendom was van Symon van Gheele, hebben Arnden en Henneken met elkaar overlegd met de woorden; ‘laten we de ruis, die we in het water horen, omhoog halen, daar zal wel wat vis in zitten’. Daarop hebben Arnden en Henneken, in het bijzijn van Pauwels, de ruis omhoog gehaald. Daarna zijn Arnden en Henneken de molen binnen gedrongen waar Arnden een kaars pakte en zei; ”Laten we de molen aansteken, die heeft me genoeg gekost”. Pauwels kon Arnden overreden het niet te doen. Maar hij kon niet beletten dat Arnden en Henneken daar uit de molen gereedschap meenamen, zoals een haex (aks), een brede bijl, een spikelboor (boor voor het maken van spijkergaten), een visnet, een dagge (korte degen), een paar handschoenen  en een struisveer. Arnden draaide nog heimelijk de haan van de molenaar de nek om en gooide hem in het water.

Hoewel Pauwels Peter Ghijbensoene hierbij aanwezig was heeft hij er niet actief aan deelgenomen.
De schout van ’s-Hertogenbosch, Peter Vertaing, ridder, veroordeelt hem, na advies van de heren van de Rekenkamer te Mechelen, tot een boete van vijftig rijns gulden.

​ Tot zeer recent werd er met een ruis nog paling gevangen in de ontlastsluis van watermolens.
Een ruis is een scharnierend frame, dat precies de breedte heeft van de ontlastsluis en dat voorzien is van dicht naast elkaar liggende latjes. Het scharnierpunt ligt aan de onderbalk van de sluisdeur. Het frame ligt normaal op de bodem van de ontlastsluis. Als men wil vissen wordt het uiteinde van de ruis met een touw opgetild en komt de ruis schuin te liggen. Het water verdwijnt tussen de latjes, maar de paling blijft op de ruis liggen en kan niet meer weg.

De rosmolens van Rosmalen (Bert van de Wijgert).
Een rosmolen is een door een paard, ezel, rund of een ander dier aangedreven molen. Kleine molens kunnen ook door de mens (in de oudheid door een slaaf) aangedreven worden.
Hoewel de naam Rosmalen doet denken aan een rosmolen (paardenmolen) heeft de naam Rosmalen niets met een rosmolen te maken.
Rosmalen werd al in 815 als Rosmalla of Rosmella genoemd in een oorkonde en betekent: Riet in laag gelegen land.
 
Er hebben in de loop van de tijd verschillende rosmolens in Rosmalen gestaan.
De oudste rosmolen, de roskorenmolen bij de Engelandsebrug, werd vermeld in een overeenkomst van 18 oktober 1546. Deze rosmolen werd gebouwd uit onderdelen van de afgebroken watermolen die bij de Engelandse brug stond.

Na deze rosmolen is er geen rosmolen meer vermeld in de verschillende archieven. Pas in 1832 komen we - in de kadastrale legger - weer 2 rosmolens tegen.
Een roskoren- / grutmolen in de Kerkenhoek. Deze rosmolen stond tegen de muur van het kerkhof. De andere rosoliemolen in de Kruisstraat stond op de hoek Kruisstraat-Vliertwijksestraat. Deze rosoliemolen is ca 1840 afgebroken en van de onderdelen is (volgens mij) de laatste rosoliemolen gebouwd bij de hoeve ‘Heerenbeek’ van Joannes B.H. van de Mortel.
Deze rosoliemolen stond ongeveer op de plaats van het huidige Kollergang-monument. Naast de roskorenmolen en rosoliemolens uit de 19e en 20e eeuw hadden sommige boeren bij hun boerderij een rosmolen voor de aandrijving van bijv. hun dorsmachine 

Dorsmanege in Spurkstraat 68, Den Dungen.
Foto  L.Minderhoud 1964 (gemeente
 ’s-Hertogenbosch, afd. Erfgoed: Coll. Henk de Werd)
 
Mijn oom, Jan van de Wijgert, had een boerderij op de Oude Baan (in 1979 afgebroken) en op deze boerderij had hij een door een rosmolen aangedreven dorsmachine.
 
 
Vervolg Verslag excursie 1 juli 2017 (verslag Liesbeth, foto’s Marjo Verhoeven)
Huis Bergh in ’s Heerenbergh.   (bron tekst o.a. website Huis Bergh)
 
De bouwgeschiedenis van het kasteel gaat terug tot het jaar 1250. Delen van het huis dateren uit de 14e, 15e en 17e eeuw. In de beginfase van de Tachtigjarige Oorlog had Huis Bergh veel te lijden van oorlogsgeweld. In 1735 brandde het geheel uit.
Het kasteel was het stamslot van de machtige heren en graven Van den Bergh. Dit geslacht heeft belangrijke functies bekleed bij kerk en staat. Het bezat uitgestrekte bezittingen in Gelderland en Zuid-Nederland. Hun meest prominente familielid was Willem IV van den Bergh (1537-1786), die gehuwd was met Maria van Nassau, een zuster van Willem van Oranje. Hij behoorde tot de voornaamste Gelderse edellieden van zijn tijd. De Van den Berghs speelden een vooraanstaande rol in de 80-jarige oorlog, waarin zij de partij van de Prins van Oranje verwisselden voor die van de Spaanse koning. De laatste heer van Bergh (Johan Baptist) stierf kinderloos in 1781; was al jaren gedetineerd wegens krankzinnigheid. 

Daarna ging het bezit van Bergh via de vrouwelijke lijn over naar het Huis Hohenzollern-Sigmaringen, een adellijke familie uit Zuid-Duitsland, die er nauwelijks verbleven.
 
In 1912 kocht Jan Herman van Heek (1873-1957), een industrieel uit Enschede, het kasteel met een grondbezit van ca. 1150 hectare en bijbehorende bezittingen van deze familie. Hij restaureerde het kasteel naar de Middeleeuwse staat en begon met het verzamelen van middeleeuwse kunst. In 1939 brandde opnieuw een groot deel van het huis af. De  wederopbouw duurde van 1939 tot 1941.
In 1946 bracht Van Heek zijn gehele bezit in en rond ‘s-Heerenberg onder in de stichting Huis Bergh: tientallen gebouwen, de uitgebreide verzameling middeleeuwse
kunst, het familiearchief (vanaf 1227) en circa 1400 ha gronden, m.n. bossen en natuurgebieden. Op deze manier verzekerde Van Heek zich ervan dat Huis Bergh en haar toebehoren in haar geheel voor Nederland behouden bleef.
Jan Herman van Heek is gestorven in 1957 en ligt begraven op het kerkhof van de NH Kerk naast het kasteel. Het kasteel werd tot in de tachtiger jaren van de vorige eeuw bewoond door de familie Van Heek.
In de directe omgeving van het kasteel bevindt zich ‘De Plantage’ (een 18e-eeuws parkbos), de munt van het kasteel (15e eeuw) en de kerk waarvan het oudste deel uit de 13e eeuw dateert. 

​Tijdens de rondleiding bezochten we de kelder met oude waterput, de 15e en 16e-eeuwse portrettengalerij, Noord-Europese kunst met  werken uit de omgeving van Jeroen Bosch en Lucas Cranach, vroege Italiaanse schilderkunst met o.a. een paneel (de aartsengel Gabriël) uit de wereldberoemde Maestà van Duccio di Buoninsegna (1311), de middeleeuwse verdedigingstoren met wapenkamer en muntenverzameling, afkomstig van de eigen munt. Verder was op de toren het uitzicht naar vier kanten te bewonderen.

Zicht vanaf de toren op de toegangspoort met: Links het koetshuis, nu Kasteel Café Heeren Dubbel; In het midden de Nederlands hervormde kerk, oorspronkelijk de slotkapel gewijd aan St. Pancratius (1259)
 
Tot slot heeft bijna iedereen nog op het terras gezeten tot de bus ons terug naar
‘s-Hertogenbosch bracht. Een zeer geslaagde excursie was ieders mening.

Een verslag van de najaarsexcursie naar Goirle van 16 september 2017 en de voorjaarsexcursie van 7 juli 2018 naar Hellevoetsluis volgt in de volgende Nieuwsbrief.
 
Aankondiging Najaarsexcursie naar Vinkel (Liesbeth Verhoeven)
Op zaterdagmorgen 29 september bezoeken we van 10.00 – 12.00 uur molen ‘De Zwaan’ die in Vinkel herbouwd wordt. Binnenkort ontvangt u de uitnodiging en routebeschrijving.
 
Reservekandidaten voor penningmeester (Liesbeth Verhoeven)
Inmiddels heeft één lid zich opgegeven als kandidaat penningmeester. Hij zal met Piet verder overleggen en ingewerkt worden. Nader bericht hierover in de volgende nieuwsbrief en op de ALV van 2019.
 
AVG (Liesbeth Verhoeven)
Ook wij zijn ons aan het verdiepen in de nieuwe Wet op de Privacy. Het geldt nl. ook voor onze kleine vereniging dat wij duidelijke afspraken moeten maken hoe wij met uw persoonlijke gegevens omgaan. Wij melden alvast dat de ledenlijst met naam, adres, geboortedatum, telefoonnummer, bankrekeningnummer en tenaamstelling, emailadres alleen bij het bestuur bekend is. Op de website staan geen privacy-gevoelige gegevens. Alleen van de bestuursleden staan daar naam, adres, emailadres en telefoonnummer vermeld. De mailings gebeuren in BCC. Op de ALV van volgend jaar willen wij het Privacy Reglement agenderen.
 
Website (Liesbeth Verhoeven)
De website heeft altijd al een emailadres gehad. N.a.v. de AVG zijn er problemen opgetreden hiermee. Onze webmaster Petra heeft na heel wat op en neer mailen de problemen op kunnen lossen door een nieuw E-adres voor de website aan te maken. Dit adres luidt: Vriendenvandemolensdenbosch@gmail.com .
Mensen die de website bezoeken en dan iets door willen geven of vragen, kunnen dat doen via dit E-adres. Petra stuurt de vragen dan aan ons door.
 
Afhalen bestelde boeken (Liesbeth Verhoeven)
Tijdens de ‘Bossche Monumentenavond’ is er geen gelegenheid om de bestelde boeken af te halen. Voor leden die een of meerdere boeken besteld hebben:
U kunt uw bestelling afhalen op

• zondag 9 september tijdens Open Monumentendag bij de Standerdmolen van Rosmalen van 11.00 tot 16.00 uur.
• zaterdag 15 september van 10/00 – 12.00 uur ook bij de Standerdmolen.

Graag ontvang ik (secretaris)  van u een bericht welke dag u komt. Dit i.v.m. het meebrengen van de boeken.
Het is altijd mogelijk nog een boek(en) te kopen op die dagen, zeker als u dat van tevoren meldt. Dan nemen we er meer mee naar de stand. Het E-mailadres staat bovenaan de nieuwsbrief.

Tot slot
Wij hopen u te zien op 29 september as. bij de excursie naar Vinkel van 10.00 -12.00 uur. En Misschien op 4 september.
 
Uw Bestuur

Een nieuwe voorzitter (Wim Jansen)
Graag stel ik mij even aan u voor. Mijn naam is Wim Jansen, getrouwd, vader van 2 zonen, 1 dochter en trotse opa, zoals dat heet, van 7 kleinkinderen en woonachtig in ‘s-Hertogenbosch.
Ik heb een onderwijs achtergrond en ben tot eind 2015 werkzaam geweest binnen onderwijs. Ik heb uitstapjes gemaakt naar bedrijfsleven en landelijke overheid. Daarnaast kan ik putten uit een ruime ervaring, opgedaan in diverse bestuursfuncties international en national.​

Mijn genomen besluit
Najaar 2016 werd ik gevraagd om na te denken over het aanvaarden van het voorzitterschap van de vereniging. Daar ik reeds als bestuurslid een goed inzicht had in alle lopende activiteiten, heb ik mij beschikbaar gesteld, hetgeen tijdens de jaarvergadering heeft geresulteerd in de benoeming tot voorzitter.
Hoe kijk ik naar de vereniging.
Alles is in beweging. De klassieke voorzitter heeft plaats gemaakt voor iemand die niet uit het molenaarsgeslacht afkomstig is, maar wel in hoge mate belangstelling heeft voor molens. Belangrijk is met name het behoud van het cultureel erfgoed. Op inhoud betekend dit dat we als vereniging alert dienen te zijn op wat er speelt in onze omgeving. Onze activiteiten zullen in goed overleg met de leden, voor de komende jaren, die aandacht moeten krijgen dat jongeren zich aangetrokken voelen en zich melden als lid.
Het invullen van de ambitie.
Er liggen diverse vraagstukken op tafel. De vereniging dient maatschappelijk zichtbaar te zijn. Misschien wel meer dan in het verleden. Die zichtbaarheid moet zich wat mij betreft uiten in definieerbare projecten: op elk vraagstuk dient een antwoord te komen. De expertise van onze vereniging zit bij de leden, onze leden zijn onze kennis. Als vereniging kunnen we die kennis kanaliseren en organiseren. Mij staat voor ogen dat we in de toekomst een kralensnoer van parels rijgen.
Aandacht voor het vergroten van zichtbaarheid.
Er zijn overal verenigingen, die zich ook willen profileren. Daar dienen wij ook bij aan te sluiten. Enerzijds zichtbaar zijn door informatie uitdragen door gebruik te maken van nieuwsbrief, lezingen, de website, sociale media, excursies en anderzijds te komen met kleinschalige projecten op plaatselijk- en regional niveau. Hiermee kunnen we voor de komende jaren veel bereiken.
Hoe komen jullie mij tegen.
Een goed bestuurder hoeft niet zo zichtbaar te zijn. Als de leden van de vereniging ons een goede en waardevolle organisatie vinden, dan heeft het bestuur het blijkbaar goed gedaan. Persoonlijk vind ik het dus niet zo spannend om op de barricade te staan, maar ik deins er niet voor terug. Waar gewenst en gevraagd zal ik er zijn. Af en toe zal ik ongetwijfeld ook mijn mening geven over zaken in het de nieuwsbrief en op de website.
Tot slot!
Naast de taken van voorzitter zal ik samen met de bestuursleden en de leden het proces van bezinning op de toekomst en werkwijze van de vereniging oppakken. Samen staan we sterk, samen komen we verder.
 
Boek ‘De Molens van Rosmalen’ gaat in de voorverkoop (René Vogels)
Ruim 6 jaar stond het “Molenboek Rosmalen” op de agenda van onze vereniging. Zes jaar werd het agendapunt “doorgeschoven”, maar nu ligt het manuscript van de 5 auteurs (Piet-Hein van Halder, Bert van de Wijgert, Wim Veekens, Krien van Hirtum en mij, René Vogels) bij de grafisch ontwerper. Hij heeft een “patch” (vakterm) gemaakt en op basis hiervan een wervende (voor-) verkoopfolder gemaakt. Als u die ziet wilt u beslist meteen een (of meer) exemplaren kopen!
De folder vertelt – in het kort – nogmaals het verhaal over de inhoud en het grote aantal molens in Rosmalen, maar licht ook al een beetje een tip van de sluier op door reeds een beeld te geven van enkele bladzijden uit het boek. Dit was ook nodig om het lettertype en de lettergrootte te kunnen bepalen. Verder is er gesproken over de tekstkolommen, afbeeldingen, gebruik van kleur, etc. Het wordt een prachtig boek !
 
Maar….. het kan alleen gedrukt en uitgegeven worden als er minstens  500 exemplaren worden verkocht. In de voorverkoop. Dan zijn we min of meer uit de kosten.
Inmiddels is het bestuur ook gestart met de fondsenwerving, zodat ook langs die kant geld binnen kan komen. Dit traject is ook erg spannend, want één hele grote mecenas (of enkele kleinere) en we zijn er uit! Misschien heeft u voor ons de gouden tip?! We horen het graag. U zult – als leden –worden uitgenodigd om met ons de voorverkoop te starten.
 
Extra ALV 21 oktober 2017 (Liesbeth Verhoeven,)
Op 21 oktober a.s.  van 10.00 – 12.00 uur vindt de extra ALV plaats vanwege de aftrap van de voorverkoop van het boek over de Molens van Rosmalen. Noteert u deze datum maar alvast in uw agenda. De locatie is weer: FlikFlak in ’s-Hertogenbosch -Noord. Uw ontvangt nog een uitnodiging daarvoor. Wij zullen daar onze verkoopplannen uiteenzetten. Wellicht heeft u in deze vergadering nog meer goede ideeën t.a.v. sponsoren en promotie van de voorverkoop waarmee we met uw hulp aan de slag kunnen.
De opdracht voor de druk zal pas medio 2018 gegeven (kunnen) worden. De overhandiging van het eerste exemplaar staat gepland op zondag 9 september: Open Monumentendag.
 
De Standerdmolen Rosmalen viert dit jaar zijn 285ste verjaardag! (René Vogels)
Alleen de juiste datum weten we (nog) niet. In ieder geval in 2017 ! Ter gelegenheid hiervan verschijnt het eerste korte artikel van de reeks over de molens van Rosmalen in één van de Rosbodes van september. Uiteraard is dit ook ter promotie van ons boek.
 
Belofte in vorige nieuwsbrief (Liesbeth Verhoeven)
Om ook de leden die de Rosbode niet ontvangen de artikelenreeks over de Molens van Rosmalen te laten lezen, volgt hier het eerste stukje, geschreven door René Vogels, oud-molenaar.
 
STANDERDMOLEN ROSMALEN  285 JAAR !
Trots staat de molen op de voorzijde  van het magazine Open Monumenten 2017 !
Dit monument – aan de Molenstraat – werd 285 jaar geleden opgebouwd uit (zeer waarschijnlijk) onderdelen van een (of meerdere ?) inmiddels afgebroken standerdmolen(-s). Midden 16e eeuw stonden er 17 standerdmolens rond ’s-Hertogenbosch. Honderd jaar later tellen we nog maar 12. Misschien…..?
Er zijn aanwijzingen in deze Rosmalense molen die rechtvaardigen dat hij al uit die periode afkomstig moet zijn, maar tot op heden hebben we in archieven hiervoor nog geen bewijzen gevonden. Wat we zeker weten is dat de domeinmolen in 1732 wordt gebouwd en verpacht aan Jan Poorters. In 1743 wordt de molen ernstig beschadigd door brand, maar een jaar later is  hij weer hersteld. De pacht gaat in 1747 over naar Dirck Teulings, maar deze overlijdt twee jaar later. De weduwe neemt de pacht over en hertrouwt met Jan van Lith. Vanaf 1749 zullen 6 generaties Van Lith tot 1948 de molen pachten en later zelfs in eigendom verkrijgen.
De molen werd in 1923 getroffen door bliksem en ernstig beschadigd, maar bleef overeind. Gedurende de oorlogsjaren heeft de molen gewoon zijn werk gedaan al was hij in 1943 even buiten bedrijf toen een van de wieken brak.
Als Albert van Lith in 1948 overlijdt, trouwt de weduwe met Gerrit Peters. Hij gaat  met de molen werken, maar eigenlijk wil men de molen slopen. Naoorlogse wetgeving verhinderd dit en dan duurt het 10 jaar eer dat Peters het met de gemeente eens kan worden over de verkoop van dit monument. Het is dan 1957.
De gemeente zit danig met dit bijna vervallen monument in haar maag. Een periode van diverse grote en kleine restauraties breekt aan. Na de overgang naar de gemeente ’s-Hertogenbosch (1996) worden onderhoud en beheer nog beter aangepakt. De molen kan de komende jaren op weg naar zijn 300 jarig bestaan!
 
Verslag excursie 1 juli 2017 (verslag en foto’s Liesbeth Verhoeven)
Op het laatste nippertje haalde een van de deelnemers nog de bus, zodat wij met 26 leden en 1 introducée (helaas 5 afmeldingen door ziekte) op bijna de afgesproken tijd richting Zeddam vertrokken.
Na een rustige busrit genoten wij van koffie en thee met cake in Brasserie Brût in Zeddam .
Daarna ging het verder met de bus naar de nabij gelegen molen waar wij recht voor afgezet werden.
Helaas was er geen demonstratie van de rosmolen aangezien het paard kreupel was. Toch hebben de molenaars met veel moeite iemand bereikt van de stichting die de rosmolen in eigendom hebben. Deze heer heeft de rosmolen voor ons geopend en onze vragen beantwoord.
Voor in de bus had ik een toelichting over de beide molens en het kasteel gemaakt en uitgereikt.
Hiervan volgt nu het eerste deel over de beide molens.

​De Grafelijke Korenmolen is een nog werkende, middeleeuwse Torenmolen en behoort tot de oudste gemetselde molens van West-Europa en de oudste nog bestaande windmolen in Nederland. Zij werd voor het eerst genoemd in 1451, toen Willem van den Bergh verklaarde jaarlijks een malder rogge en een malder mout te schenken aan het Gasthuis te Bergh, gemalen op zijn molens te Berge, Sedam, Diedam en Genderingen.
 
In de Middeleeuwen was grondbezit gelijk aan macht. De grondeigenaar was in zijn gebied heer en meester. De omvang van het grondbezit bepaalde de mate van welstand. Daarbij werden de mensen binnen het gebied van een heer, zoals hier in het land van Bergh, aangeslagen om in de kosten bij te dragen. Grondbelasting of verponding werd ingevoerd. Maar de Heren oefenden ook rechten van water en wind uit. Zij bouwden molens en verplichtten de boeren het graan op die molens te laten malen. Daarom staan deze molens bekend als dwangmolens of banmolens.
Een deel van het graan kwam ten goede aan de molenaar (maalloon) en een deel aan de Heer. De molenaar betaalde pacht aan de Heer.
De Zeddamse torenmolen was één van de vier molens van de Graven Van den Bergh. Deze vier worden in een akte uit 1451 genoemd. Behalve in Zeddam stonden deze in Didam, Gendringen en ’s-Heerenbergh. Deze laatste is als enige van de vier nooit een stenen molen geweest. De molen van Zeddam was in het begin een filiaal van de molen in ‘s-Heerenberg, die. In Zeddam werd het graan gemalen van de boeren uit de omliggende buurtschapppen Azewijn, Vethuizen, Vinkwijk, Braamt, Kilder, Stokkum, Wijnbergen en Beek.
De maaldwang werd rond het jaar 1800 afgeschaft als gevolg van nieuwe wetten, voortkomend uit de Franse revolutie. Dit had gevolgen voor het inkomen van de mulder.

​In 1840 werd daarom de molen verbouwd en er o.a. een tweede koppel stenen geplaatst.
 
In 1904 verkochten de toenmalige eigenaren van Huis Bergh, de Von Hohenzollerns, de Zeddammer molen aan de molenaar. De molen werd in 1928 te koop aangeboden voor sloop.

Dr. J.H. van Heek, sinds 1912 eigenaar van Huis Bergh, wist de molen juist voor sloop te behoeden door de molen in 1929 te kopen, waarmee de molen weer terugkeerde in de bezittingen van Huis Bergh. Hij heeft om de molen voor de ondergang te behoeden de meest noodzakelijke herstellingen laten uitvoeren

In de Tweede Wereldoorlog heeft de Duitse Wehrmacht de molen gebruikt als uitkijkpost. Een oude radio-ontvanger, door de Canadezen achtergelaten, is nog bewaard gebleven en staat op de kapzolder. De onderste ruimte in de molen is in de oorlogsjaren door omwonenden als schuilplaats gebruikt.
In 1963, 1974, 1990 en in 2005 is de molen gerestaureerd, waarbij steeds voorop stond dat de molen met respect voor haar historische gelaagdheid terughoudend hersteld zou worden. Authentieke onderdelen zijn op deze wijze zoveel mogelijk behouden gebleven.
Dit jaar is naast de molen een vergaderruimte met keukentje en toilet gereed gekomen.
 
Informatie over de bouw en constructie van de torenmolen.
Voorheen meende men dat de Zeddamse molen tevens als verdediging- of kruittoren dienst heeft gedaan en dat ze daarom zo zwaar van constructie is. De robuuste bouw is echter uit bouwkundig oogpunt nodig geweest. Om voldoende hoogte te kunnen bereiken moesten de muren aan de basis erg dik zijn (tot 2,80 m). Dit was nodig omdat het middeleeuwse metselwerk vrij zacht van samenstelling was.
Bovendien was een solide constructie nodig om de aanzienlijke inkomsten voor de eigenaar, ook in oorlogstijd, veilig te stellen.
 
De molen in huidige staat bestaat uit een begane grond met invaart en bergruimte in de belt, een maalzolder, steenzolder, luizolder en kapzolder. Het kruien, d.w.z. het op de wind richten van de kap met de wieken, gebeurt handmatig, binnen, op de kapzolder. De wieken hebben een vlucht (de lengte van top tot top) van plm. 26,5 meter.
​
Molenstaat vóór 1840:

Op de voormalige maalzolder bevindt zich een stookplaats met rookkanaal. Vanwege de riante inkomsten, die de stichters aan de molen ontleenden, was een permanente bewaking in tijden van onrust van belang. Een houten molen kon worden vernield; een stenen daarentegen niet. Daarom vind je in een torenmolen vaak zo’n stookplaats.
De ruimte tussen de begane grond en de luizolder werd voor 1840 niet benut. In de belt was een onderbreking, overdekt met een plankier. Via een luik in het houten plankier was men in staat om, langs de buitengevel, de zakken met graan, met handkracht,naar boven te luien (takelen). Tevens was hier een trap, die toegang gaf tot de belt. De ingang van de molen bereikte men vanaf de belt via een rondlopende trap langs de buitenzijde. Vandaar dat u op de luizolder een buitendeur aantreft.

​Molenstaat vanaf 1840:
In 1840 werd bij de verbouwing de onbenutte ruimte in de molen functioneel gemaakt. Er zijn toen twee maalsteenkoppels geplaatst, zodat de molenaar meer maalcapaciteit kreeg. De buitentrap werd vervangen door binnentrappen en er werden twee zolders bijgemaakt. Zo werd het onderste deel van de molen, dat voorheen niet benut werd, geschikt gemaakt voor opslag en voor de maalderij. Tevens kon men nu een luiwerk (hijswerktuig) binnenin de molen tot stand brengen, zodat de zakken graan en meel op windkracht omhoog en omlaag getakeld konden worden.

​Op de steenzolder bevindt zich een plasgootje onder het vensterluikje. Hier kon de molenaar zijn “kleine boodschap” doen.
De laatste restauratie van de Grafelijke Korenmolen vond plaats in 2005. Het gevlucht is toen in zijn geheel vervangen en de muren zijn hersteld. De gemetselde invaart is weer in originele staat van 1840 gebracht.
De rondleiding begon met een videopresentatie onder in de molen.  
 
Als er onvoldoende wind was voor het malen van graan, had men een probleem.
Daarom is in 1546 als aanvulling op de al bestaande windmolen in opdracht van de toenmalige eigenaren: de Graven Van den Bergh de Rosmolen gebouwd. Hierin wordt de aandrijvingskracht geleverd door een paard (ros) of een ezel.
De mulder kon dan bij weinig of geen wind uitwijken naar de recht tegenover de molen liggende rosmolen. Een dergelijke combinatie van molens kwam veelvuldig voor vroeger.
De graven verpachtten na de bouw de Rosmolen en de Torenmolen. 

​In 1866 werd de rosmolen verkocht en de  rosmolen eruit gesloopt.
In 1974 werd met behulp van de originele bouwtekeningen die bewaard waren gebleven in het archief van het Huis Bergh de rosmolen herbouwd.
 
Het maalwerk dat bestaat uit 1 koppel maalstenen, wordt voortbewogen door een paard.
Het molengebouw is 9,30 bij 13,55 meter groot en heeft een nokhoogte van 6,75 meter. In de voorgevel bevinden zich een dubbele deur en een enkele deur. Binnen bestaat de vloer deels uit estriken en deels uit een lemen vloer, bestrooid met grof zand waar het paard loopt. Het grote kamwiel heeft 340 kammen en is voorzien van een steekcirkel met binnendiameter van 7 meter 25 en een buitendiameter van 7 meter 29. Het rondsel heeft een steekcirkel van 40,9 centimeter en bezit 19 staven. Bij een normale stapgang van het paard die een gang loopt van 5 kilometer per uur maakt het grote wiel 5 toeren per minuut en de steen 90. Indien van de windmolen gebruik wordt gemaakt is de capaciteit tienmaal zo groot.

​De molen is eigendom van de Stichting Oswaldusgilde.In de molen is een kleine verzameling zwerfstenen, die bijeengebracht is door een voormalig dierenarts uit het dorp, wijlen dokter J. Hoogland. Verder wordt er een vaste mineralencollectie tentoongesteld.
Regelmatig worden er kunstexposities in de rosmolen gehouden.
 
In de zomermaanden is er 1 weekend per maand een demonstratie van malen met een paarden plaats. De data zijn te vinden op de site van het gilde.
Dit jaar o.a. gepland op 1 en 2 juli, maar door het kreupele paard helaas afgelast net in het weekend van onze, volgens de deelnemers, zeer geslaagde excursie.
 
Verder ging het naar het 6 km verderop gelegen kasteel Huis Bergh in ’s Heerenbergh. Het verslag daarvan volgt in de volgende nieuwsbrief.
 
Inmiddels is de najaarsexcursie naar Goirle van 16 september 2017 ook weer voorbij. Ook van deze wederom geslaagde excursie komt het verslag in de volgende Nieuwsbrief.
 
Reservekandidaten voor penningmeester (Liesbeth Verhoeven)
Het bestuur vraagt nogmaals of er onder u leden zijn die zich willen opgeven als kandidaat penningmeester. Piet is in 2018 aan de beurt is om af te treden. Het bestuur heeft mensen benaderd, maar (nog) niemand bereid gevonden dit te willen doen.
 
Tot slot
Wij hopen u te zien bij de extra ALV op 21 oktober as.
 
Uw Bestuur

Kort verslag ALV 18 februari 2017 (Liesbeth Verhoeven,)
Op 18 februari jl. is de ALV gehouden op de locatie Flik-flak. 17 leden waren hierbij aanwezig en 22 leden zich hadden afgemeld. Tijdens deze ALV is de voorzittershamer door René Vogels overgedragen aan Wim T. Jansen. Ik schrijf Wim T., omdat het bestuur al jaren nóg een Wim Jansen telt. In een volgende nieuwsbrief zal hij (Wim T.) iets over zichzelf vertellen. Het verslag hebt u inmiddels in uw bezit.
U hebt daarin kunnen lezen dat er na afloop van de ALV een korte pauze is geweest.  Tijdens die pauze hebben de aanwezige leden kunnen kijken of zij nog iets mee wilden nemen van de meegebrachte boeken uit de nalatenschap van ons voormalige lid de heer Büller.  Enkelen hebben daarvan gebruik gemaakt. Wij danken hen voor hun vrijwillige gift daarvoor. Ook tijdens de ALV van volgend jaar zal er weer een doos boeken uitgestald liggen. Na de pauze heeft, zoals u hebt kunnen lezen, molenaar Marie Pauline Hollman een PowerPointpresentatie gehouden over Torenmolens in het algemeen en die van Liende in het bijzonder. Dit vooruitlopend op onze eerstvolgende excursie. Haar PowerPointpresentatie is inmiddels door Piet Lemmens aan u gemaild.
Wij, van het bestuur, kunnen alleen maar zeggen, neem hieraan deel en ga zelf kijken. 
 
Aankondiging excursie 1 juli 2017 (Liesbeth Verhoeven)
Inmiddels hebt u de uitnodiging voor deze excursie al ontvangen. Dat is vroeg. Maar, u hebt kunnen lezen dat het Nederlands Kampioenschap Wielrennen op de Weg voor Amateurs en Profs ons in de wielen rijdt. Vandaar dat de excursie niet op de reeds aangekondigde dag, maar op 1 juli plaatsvindt.
Het is een aantrekkelijk programma waarbij ook voor diegenen, die niet meer naar boven kunnen in een molen veel te zien is.  Hier nog een korte herhaling van wat we die dag gaan doen.
We gaan 9.00 uur exact per luxe touringcar vanaf het parkeerterrein van Croy’s restaurant Boerderij de Pettelaer naar Zeddam.
Om 10.30 uur krijgt u in Brasserie Brût van Hotel Ruimzicht in Zeddam eerst koffie / thee met cake.
Om 11.30 uur is de rondleiding in de Grafelijke Korenmolen (de oudste Torenmolen) – bekijken videopresentatie.
Vóór 13.30 uur moet u naar de Rosmolen en de demonstratie daar van het malen met paard.
NB. Voor tussen de middag kunt U misschien een broodje en een flesje drinken meenemen. In de bus zijn alleen plastic flesjes toegestaan.
Om 13.30 uur exact vertrekt de bus naar kasteel Huis Bergh. Daar is een rondleiding met gids geboekt van ca. 5 kwartier. Deelnemers die geen trappen kunnen lopen kunnen beneden en in de tuin nog volop genieten van kunst en de tuin.
Daarna is de tijd zelf in te delen. Er is op het kasteel-binnenplein bij Kasteelcafé Heeren Dubbel een terras en binnenruimte waar u als u wilt iets kunt eten of drinken.
16.00 uur vertrek bus naar ’s-Hertogenbosch
17.30 uur aankomst in ’s-Hertogenbosch
 
Om u wat lekker te maken hier nog een paar foto’s 

(Foto’s Wilma, Liesbeth Verhoeven)

Meldt u dus aan vóór 15 juni 2016, uitsluitend bij: Wim Jansen
Telefoon: 073-511.34.63 of 06-51327115         of        
E-mail:  jansen92@kpnplanet.nl
 
Kosten € 25 voor leden, € 35 voor introduceés.
Dit is €5 meer dan u gewend bent voor onze busexcursie i.v.m. de entreeprijs voor het kasteel met rondleiding is (Deze is nl. €11,50 p.p.)
​
De Standerdmolen van Rosmalen (Liesbeth Verhoeven)
Dit jaar bestaat de Standerdmolen van Rosmalen 285 jaar. Om dit te gedenken verschijnt er in de Rosbode en Streekwijzer vanaf september dit jaar 4 maanden op een rij een stukje over de molen. Mogelijk komt er ook in de Bossche Omroep iets te staan. Om ook de leden die de Rosbode niet ontvangen deze stukjes te laten lezen, kunnen we de stukjes óf als aanhangsel in een volgende Nieuwsbrief opnemen óf in een aparte mailing. Dat overleggen we als bestuur nog.
Deze publicaties vormen een goede inleiding op hetgeen vanuit de vereniging het volgend jaar staat te gebeuren, nl. het uitgeven van:
 
Ons boek - ‘De Molens van Rosmalen’ (René Vogels)
Het stond ruim 7 jaar op de agenda van de bestuursvergaderingen, in de jaarverslagen en met een klein negatief saldo op het financieel jaaroverzicht van de penningmeester. Toch ben ik blij dat we in 2009/2010 niet meteen zijn ingegaan op de suggestie van Irwin van Hunen om een boek over de Standerdmolen Rosmalen uit te gaan brengen. Tijdgebrek zou er toen toe hebben geleid dat er een boek(-je) was verschenen dat de molengeschiedenis van Rosmalen te kort zou hebben gedaan. Want we wisten wel een beetje dat er meer was dan de molenstomp van de molen van Duffhues en de Standerdmolen in de Molenstraat. Onderzoek naar de oliemolen t.b.v. Kollergangmonument was een eerste begin en ook de bijdrage van Piet-Hein van Halder, over de watermolen “op Engeland” was toen klaar. Inmiddels weten we – gelukkig - veel meer en gaan we dit alles samenbrengen in één boek.
Vorig jaar januari nam ik afscheid van “mijn” standerdmolen en nam ik mij voor om “er onderhand maar eens te beginnen”. Ik wist niet waaraan ik begon. Het opruimen van mijn (31-jaar) archief van de Standerdmolen Rosmalen was een eerste stap die meteen uitnodigde om te gaan schrijven. Wat was er – terugkijkend – veel gebeurd. Alsof ik oude fotoboeken zat te bekijken. Langzamerhand kreeg “mijn hoofdstuk” gestalte, in mijn hoofd maar ook op papier.
Inmiddels werden Bert van de Wijgert (Rosmolens), Wim Veekens (Windvijzelmolen op Landgoed Eikenburg in Maliskamp) en Krien van Hirtum (de molen van Duffhues) ook opgeroepen om mee te gaan doen aan ons boek. Bert dook opnieuw in de archieven en vond aanvullende informatie. Wim deed hetzelfde en herschreef een deel van zijn eerdere publicatie over de windvijzelmolen. Ook Krien bereidde zijn eerder in Rosmalla geschreven artikel uit met informatie van kleinzoon Joost Duffhues en gegevens over de uit Drachten (Fr.) afkomstige molen. In september vorig jaar waren we min of meer klaar en werd een begin gemaakt met het zoeken van de juiste illustraties. Veel oude – maar ook veel nieuwe - foto’s en tekeningen, ansichtkaarten, stickers, etc. kregen langzaam een plaats tussen de vele letters.
Tijd om iemand te zoeken die hiervan een mooi grafisch ontwerp kan maken. De bestuursleden hebben enkele boeken als voorbeeld genomen en de ontwerpers hiervan gevraagd een offerte voor ons boek uit te brengen. Tevens hebben we ons licht op gestoken bij een aantal drukkers om enig inzicht te krijgen wat ons financieel te wachten staat.
Deze stappen hebben ons doen besluiten het project “Molenboek Rosmalen” in twee fasen te gaan aanpakken.
In de eerste fase (dit kalenderjaar) gaan we:
- een wervende folder laten maken en starten we hiermee de voorverkoop;
- starten we de fondsenwerving en benaderen we diverse subsidieverstrekkers;
- richten we de “Club van Hond€rd”, lidmaatschap kost eenmalig € 100,-;
- ontwerpt de grafisch ontwerper een ‘dummy’ om een indruk te krijgen.
In de tweede fase (vanaf begin 2018) gaan we:

• De voorverkoop nog meer stimuleren;
• De fondsenwerving continueren;
• De keuze voor een drukker maken;
• Het aantal - na het bereiken van het break-even punt – boeken bepalen;
• De drukopdracht geven;
• De commissie ‘Boekpresentatie 9 september’ opstarten.

U ziet: we moeten nog heel wat werk verzetten! Wij rekenen op inzet en medewerking van jullie, onze leden. We houden jullie op de hoogte.
Het bestuur is van plan om op zaterdag 7 oktober een extra ALV bijeen te roepen, om met u samen de fase van voorverkoop in te gaan. Uitnodiging volgt t.z.t.
 
Reservekandidaten voor penningmeester (Liesbeth Verhoeven,)
Het bestuur vraagt nogmaals of er onder u leden zijn die zich willen opgeven als kandidaat penningmeester. Piet is in 2018 aan de beurt is om af te treden. Het bestuur heeft mensen benaderd, maar (nog) niemand bereid gevonden dit te willen doen.
 
Najaarsexcursie (Wim Jansen, Liesbeth Verhoeven, René Vogels)
Deze excursie met eigen auto zal, zoals we nu denken, op 16 september zijn. Vertrek bij Croy De Pettelaer om 13.00 u is de bedoeling. We bezoeken dan molen ‘de Wilde’ in Goirle waar een restaurant bij is dat door mensen van Amarant bemand wordt. U ontvangt t.z.t. nadere informatie.
 
Molennieuws omgeving (Liesbeth Verhoeven,)
In Nederland zijn 48 molens stilgezet op last van de Rijksdienst voor Monumentenzorg i.v.m. metaalmoeheid van de bouten die de deelbare molenroeden bevestigen. Deze molens zijn in de afgelopen 10 jaar gerestaureerd. In Brabant betreft het de onlangs gerestaureerde molen Hertogin van Brabant in Drunen, de Korenmolen Van Aerden in Nispen (excursie 2013) en de Victor in Someren. De snuifmolens de Ster en de Lelie in Rotterdam (excursie 2016) en de Pelmolen Ter Horst (excursie 2012) in Rijssen zijn hier ook door getroffen.
In Vinkel is men in een bouwhal gestart met de bouw van de houten achtkant.
Er is een site http://www.standerdmolenrosmalen.nl/ waarop openingstijden van de Standerdmolen van Rosmalen en de weg van het graan in foto’s is weergegeven.
 
Tot slot
Uw bestuur hoopt u te zien bij de excursie op 1 juli as.
 
Uw Bestuur

Jaaropening 2017 (Liesbeth Verhoeven, foto Wilma Verhoeven)
Op zondag 8 januari hebben we op de molen van Rosmalen elkaar een goed en gezond Nieuwjaar gewenst onder het genot van koffie, frisdrank, Glühwein en worstenbroodjes. Piet Verstappen, overbuurman van de molen, maakte voor ons de laatste twee weer warm. Ca. 40 leden en buurtgenoten maakten van de uitnodiging hiertoe gebruik. 5 leden hadden zich afgemeld. Frans en Piet hebben de molen deze keer niet opgetuigd met vlaggetjes; er was nl. geen wind én de kerststel hing er nog in. 

De eerste buurtbewoonster is er al 

Verslag excursie 24 september 2016 (Liesbeth Verhoeven)
Zaterdag 24 september gaan 17 leden om 11.00 uur vanaf de parkeerplaats bij “Croy’s restaurant Boerderij De Pettelaar” naar de Wilhelmina molen te Dongen. De molen blijkt in revisie, er wordt geschilderd, het metselwerk hersteld en opnieuw gevoegd, m.n. de stelling is dringend aan onderhoud toe.  

​(foto’s Wilma, Liesbeth Verhoeven)
 
Het unieke aan de molen is de grotendeels ijzeren stelling en stellingschoren. De opstaande rand is laag, schuin naar buitengericht en heeft grote openingen.
 
 
De stellingmolen Koningin Wilhelmina stamt uit 1893. Zij is toen gebouwd als koren-  en schorsmolen met gebruikmaking van tweedehands materiaal van gesloopte poldermolens uit de Vierambachtspolder, (gelegen ten noorden van Alphen aan de Rijn, in 1744 ontstaan uit met 11 poldermolens in 1744 drooggemalen veenplas).
 
De bouwer en eerste molenaar is Bertus van Riel. De molen heeft 3 maalkoppels, één voor schors en twee voor graan.
In 1909 is de molen eigendom van familielid Nico Janssens. Deze laat de naastliggende molenaarswoonhuizen en de aanliggende bedrijfsruimte, “het stoom”, bouwen voor een zuiggasmotor en opslagruimte. (Nu zit daar een molenmaker). In 1919 wordt de molen verkocht aan de familie van Gorp.  In de jaren dertig komt de molen stil te staan als gevolg van de grote concurrentie van Boerenbonden. De molenaar gaat in dienst bij de Boerenbond. In 1942/3 koopt en restaureert slager Piet de Jong de molen. De wieken krijgen het Van Bussel-systeem. Hij verhuurt de molen aan een molenaar. Er wordt dan nog met 1 koppel stenen gemalen. De bijgebouwen worden gebruikt als paardenstal en opslag voor hooi en stro. Vanaf 1947 zijn de broers Jan en Rinus Janssen Steenberg de huurder-molenaars. T.g.v. concurrentie van fabrieken met hamermolens in de 50-ger jaren wordt de molen weer stil gezet. In 1958 koopt Piet Kerkhof, schoenfabrikant, de molen m.n. om het vrij liggende terrein eromheen te gebruiken voor uitbreiding van zijn fabriek. In 1959 laat hij wel een kleine reparatie uitvoeren aan de buitenzijde, maar de molen vervalt toch, omdat er niet meer mee gemalen wordt. In de jaren zeventig is de toestand zo slecht dat de molen een gevaar vormt voor de omgeving. Met subsidie wordt in 1974 een draaivaardige restauratie uitgevoerd. Nieuwe Derckx-roeden van 27, 90 m zijn aangebracht, voorzien van het Oudhollands systeem. Vanaf 1975 laat de oud-molenaar Jan Janssen Steenberg de molen 2x per week weer draaien tot 1987. Zijn opvolger is Henk Demoet, nu nog de molenaar. Hij krijgt het, samen met dan eigenaar Peter Kerkhof, voor elkaar dat de molen in 1992 ook maalvaardig gerestaureerd wordt. De molen krijgt twee koppels maalstenen, de schorsstenen worden niet meer aangebracht. De molen maalt weer regelmatig meel voor bakkers in de omgeving. Tevens is de molen instructiemolen voor het Gilde van de Vrijwillige Molenaars. Nu is de molen weer toe aan groot onderhoud, zoals eerder beschreven.
Onderin de molen zit sinds twee jaar een molenwinkeltje.

Het is goed zitten voor hen die niet mee naar boven gaan.
 
De Molen is voorzien van Engels kruiwerk, een kruilier, 2 koppels 17der kunststenen, een mengketel, een pletter een buil met aan-drijving door de wind ​en een sleepluiwerk.

Een van de molenaars in gesprek met Piet-Hein.
Op het terrein ernaast staat nu i.p.v. de schoen- en kledingzaak een Lidl-supermarkt.

​Hierna gaan we naar museum “De Looierij”, waar na een kleine lunch, aangeboden door de vereniging een gids ons zal vertellen over de geschiedenis van het leerlooien in het algemeen en m.n. in Dongen. 

​De voorgevel van het museum oogt als een pakhuis. De ingang, aan de zijkant. Voert naar de overkapte binnenplaats tussen twee huizen. Hier is de ontvangstruimte en het museumcafé, waarin je boven op de meer dan 120 jaar oude looiputten zit. Via glasplaten in de vloer kun je in de kuipen, elk 8 m3 groot, kijken.
Na de lunchpauze start de rondleiding.
 
Deze is in drie delen verdeeld aan de hand van de bewerkingen van een koeienhuid tot leer. Het leerlooien is een zware arbeid, m.n. toen alles nog met de hand gedaan moest worden, in een omgeving waar het enorm stonk.
 In ’t Nathuis, op de begane grond, wordt het proces van koeienhuid tot leer uitgelegd. De huid van een koe bestaat uit drie delen: de opperhuid met haren, de lederhuid met
nerf- en vleeskant en de onderhuid. Alleen de lederhuid is geschikt om leer van te maken. De rest van de huid moet eerst worden verwijderd. Zodra de dode koe gevild is wordt de huid enkele uren in stromend water gelegd om alle vuil en bloedresten te verwijderen. Na het uitspoelen wordt het vlees van de onderhuid en vervolgens de haren aan de andere kant met een schraapmes verwijderd. Dit noemt men vlezen.
Hierna begint het eigenlijke looiproces. In de looierij staan de kuipen ofwel laven , die half in de grond gegraven werden. Deze kuipen waren eerst van eikenhout gemaakt, later ook van beton.

Voor het looien wordt de schors van de eik gebruikt. In de looimaand januari als de sapstroom van de bomen op gang komt worden de eiken gekapt of takken eruit gesnoeid. De schors van dit eikenhakhout wordt geschild met de hand. De schors wordt vervolgens door een schorsmolen (ook runmolen, eekmolen of barkmolen genoemd) fijn gemalen. (foto) Schorsmolens konden zowel windmolens als watermolens zijn. Het malen van schors was een stoffig werk waarbij huid irriterende stoffen vrijkwamen. Men zette tijdens het malen de deuren open zodat het stof snel wegwaaide.
Aan deze gemalen schors wordt water toegevoegd waardoor het looizuur vrijkomt uit de schors. Dit mengsel wordt run genoemd. De run wordt gebruikt voor het looien van leer.
Aanvankelijk legde men de huiden in de kuip in lagen, om en om met lagen schors. Als de kuip vol was werden er stenen opgelegd om  zweven van de huiden na het vullen met water te voorkomen, Later werden de huiden in de met run gevulde kuipen/laven gehangen. Op deze manier verliep het looiproces veel sneller. Als de huiden hieruit kwamen en gedroogd waren, konden ze niet meer bederven.

Op de tweede verdieping van het museum is de droogzolder, waar veel aandacht is voor de mens die in de leerlooierij werkte.  Hier op de foto de spanmachine waarbij het leer onder rek gedroogd werd.

Op de eerste verdieping is de Touwerij waar de afwerking van het leer centraal staat. Touwen is de naam voor het afwerken van het leer na het looien en drogen. De nerf- en vleeszijde worden b.v. soepeler, glanzend gemaakt, gekleurd of van een opdruk voorzien. Van de gereedschappen, machines en kleurstoffen die men hierbij gebruikte is er een aanzienlijke collectie.
 
Op de tweede verdieping is een klein deel ingeruimd voor de geschiedenis van Dongen.Daar heeft men alle molens die in Dongen hebben gestaan weergegeven met een foto en korte beschrijving, vastgemaakt aan een meelzak.

Hier lag ook een schorsmolensteen. 
De gaten in de steen zijn voor de afvoer van de warmte die bij het schorsmalen vrijkwam.

Iedereen had genoten van deze excursie. Om ca 16.30 uur was iedereen naar huis.

Onthulling stadsmaquette - aanbieden begeleidend boek (Liesbeth Verhoeven)
Op 20 oktober was het zover voor de Stichting Historische Stadsmaquette. Tijdens een bijeenkomst in het Stadhuis werd de maquette overgedragen door de voorzitter Cees van Aalst aan de gemeente in de persoon van Wethouder Van Olden. De ceremonie werd - in Middelnederlands - geleid door Rob van de Laar in samenwerking met Vincent Verstappen, beiden gekleed zoals in die tijd gebruikelijk. Na het voorlezen van de in het Middelnederlands gestelde overdrachtsakte werd deze getekend door de voorzitter en de wethouder. Daarna ging het hele gezelschap naar het Kerkplein voor de onthulling.
De Maquette is gemaakt naar de kaart van Jacob van Deventer uit ca. 1550, kort na de dood van Jheronimus Bosch. De maquette rust op panelen van pantserglas en een beeld 'de Boommens'. Deze is door Jheronimus Bosch op het rechterpaneel van het schilderij 'Tuin der Lusten' afgebeeld.
Hieronder de twee door de vereniging geadopteerde molens: t.h.v. waar nu Bastion Oranje is en voor de Pieckepoort aan de Vughteruitgang.

Op 28 november werd de QR-code tegel naast de Maquette onthuld en het begeleidende boekje dat de Stichting heeft laten verschijnen. ( te verkrijgen bij de boekhandel).
Met het scannen op mobiel of tablet van de QR-code is de website erfgoedcluster (waarop gegevens van de stadsmuren, monumenten ed.) te bereiken. Ook kun je naar www.maq-db.nl op je computer. Als je deze opslaat op je computer door een bladwijzer in te stellen, kun je deze altijd raadplegen.
 
Verslag extra ALV 24 november 2016 (Liesbeth Verhoeven,)
Op 24 november heeft een extra ALV plaats gevonden. 20 leden waren hierbij aanwezig en 17 leden zich hadden afgemeld. Het verslag hebt u inmiddels in uw bezit.
 
Reservekandidaten voor penningmeester (Liesbeth Verhoeven,)
Het bestuur vraagt of er onder u leden zijn die zich als kandidaat penningmeester willen opgeven. Dit om al vast mee te lopen met Piet, die in 2018 aan de beurt is om af te treden.
 
Bericht van de Molenwerkgroep m.b.t Realisatie Rosmolen (Wim Th.Jansen)
Op initiatief van de werkgroep Molens - Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch zijn contacten gelegd met het Waterschap Aa en Maas om te onderzoeken in welke mate het realiseren van een Rosmolen bij de renovatie werken rioolwaterzuivering Treurenburg ‘s-Hertogenbosch tot de mogelijkheid behoort. In dit verband wordt momenteel door het waterschap een voorontwerp gemaakt die moet gaan aangeven de mogelijke locatie van de Rosmolen. Daarnaast zijn studenten gestart met het ontwerpen van de Rosmolen passend in de omgeving, waarbij rekening gehouden wordt met duurzaamheid in materialisatie en veiligheid voor de omgeving. Een van de accenten komt te liggen op het educatie om m.n. de jeugd kennis te laten nemen van de werking van de Rosmolen. Tevens zal rekening worden gehouden met fiets- en wandelroutes om de toegankelijkheid van de Rosmolen een plek te geven in het landschappelijke omgeving.
 
Zodra het voorontwerp van Waterschap Aa en Maas voorligt zal op basis hiervan de inpassing van de Rosmolen worden besproken in aanleg naar het definitief ontwerp.
De vereniging Vrienden van de Molens blijft aangesloten om daar, waar deskundigheid en advies gevraagd wordt,  een positieve ondersteuning te geven.
Contactpersoon c.q. aanspreekpunt vanuit de werkgroep Molens – Kring Vrienden van ’s-Hertogenbosch is Jan Lelijveld. Wij houden u natuurlijk op de hoogte van verdere ontwikkelingen. Heeft bovenstaande uw belangstelling, kijk ook eens op www.aaenmaas.nl
 
Voorjaarsexcursie (Wim Jansen, Liesbeth Verhoeven,)
De voorjaarsexcursie gaat met de bus naar de Grafelijke Torenmolen van Zeddam, de oudste torenmolen van Nederland. De datum die we daarvoor gepland hebben is 17 juni as. U ontvangt t.z.t. nadere informatie.
De najaarsexcursie met eigen auto zal, zoals we nu denken, op 16 september zijn.
 
Molennieuws omgeving (Liesbeth Verhoeven,)
In Vinkel heeft men de laatste maanden hard gewerkt aan de invaart van molen “De Zwaan. Dit jaar hopen zij daarop de ambachtelijke, houten achtkant van de molen te bouwen. Men wil in 2020 hier de wieken laten draaien, zoals de voorzitter Ebert van Wanrooij op hun site meldt: “Dan zijn Vinkel en ‘s-Hertogenbosch een mooie, toeristische attractie rijker”. De stichting heeft de gemeente ’s-Hertogenbosch om een financiële bijdrage gevraagd, zoals u misschien gelezen heeft in het Brabants Dagblad.
 
Tot slot.
Het ligt in de bedoeling de volgende nieuwsbrief in april/mei 2017 te versturen.
 
Uw Bestuur

​Voorjaarsexcursie (Liesbeth Verhoeven,)
Op zaterdag 25 juni was de bus excursie naar Rotterdam. Vrijdag ervoor kregen we bericht dat we i.v.m. de CHIO een heel eind van de molen vandaan zouden moeten uitstappen en dus een eind lopen. Gewapend met een papieren vrijgeleide – per mail gekregen na overleg met de organisatie van de CHIO Rotterdam en het touringcarbedrijf Fazzbender – en precies op tijd vertrokken 24 deelnemers. Twee leden moesten helaas wegens ziekte verstek laten gaan. De verkeersregelaars ter plaatse waren keurig op de hoogte. Langs kapitale paardenwagens aan weerszijde van de weg bereikten we de molen de Ster waar Jaap Bes de molenaar ons al opwachtte.

​In tegenstelling tot wat was afgesproken hield Jaap de PowerPointpresentatie voor de hele groep op de tweede verdieping van molen de Ster. Hij belichte de geschiedenis van de molens aan de Kralingse Plassen. Rond 1900 waren er vanuit De Ster meer dan 150 molens zichtbaar: ten noord-westen meer dan 70 grote poldermolens langs de Rotte en richting het centrum de stadskorenmolens. Direct aan de Kralingse Plas stonden nog een aantal molens. Van deze molens zijn er maar een klein aantal over.

​De molens van de familie Hiolen aan de Plaszoom van af links: de Ceres, De Ster en de Lelie. De laatste twee zijn meer dan een eeuw in hun bezit geweest (4 generaties).
 
De Ceres in 1845 gebouwd door de Gebroeders Hiolen, is eerst in gebruik als snuif- én korenmolen, vanaf 1866 alleen als korenmolen. De molen brandt in 1871 af tijdens een onweer.
 
De Ster, al in 1830 vermeld in een testament, is dan in gebruik als korenmolen, de Nieuwe Star genaamd. In 1838 erven de gebroeders Hiolen deze molen en de Lelie van hun vader. De Ster brandt af in 1865. De gebroeders herbouwen de Ster als snuif- en specerijenmolen met onderdelen van de Rijswijkse snuifmolen De Stier die zij in 1859 als 4e molen hadden gekocht. De molen blijft zo in bedrijf tot De Ster in 1962 opnieuw afbrandt. De molen is dan eigendom van de gemeente Rotterdam (sinds 1916). Opnieuw wordt de molen herbouwd en sindsdien gebruikt als werkend museum.
 
De Lelie is ouder dan de Ster. De eerste vermelding is van 1777, maar het bouwjaar is onbekend. De molen heeft eerst elders gestaan in Kralingen, heette toen de Ezel en werd gebruikt bij het wassen van katoen als onderdeel van een katoendrukkerij. Vanaf 1803 is de Lelie, op deze plaats staand, in bezit van de familie Hiolen. In 1916
worden de molens onteigend door de gemeente Rotterdam i.v.m. de aanleg van de Waalhavens en de Kralingse Hout. Meesterknechten hebben de specerijenmaalderij en de productie van snuiftabak voortgezet. Jaap Bes vertelt dat de gemeente de molens nu wil verkopen. Het Karottengebouw is al in gebruik gegeven aan de zeilvereniging.
In 2004 is de stichting de Kralingse Snuif en Specerijen Companie De Lelie en de Ster opgericht om dit ambacht en de molens te behouden en de kennis over geschiedenis van deze Kralingse molens en het ambacht te vergroten.

De productie van snuiftabak: De tabaksbladeren worden eerst gesaust met b.v. rozenwater, dropwater, potas, keukenzout of jeneverbessensap. 

Daarna worden de tabaksbladeren in linnen doeken gewikkeld en omwonden met een strak aangetrokken touw. Dit is zwaar werk.
Het natte touw krimpt bij het drogen. Op deze manier wordt de karot gevormd, waarbinnen het fermentatieproces plaats    vindt. De fermentatie kan enkele jaren duren. Daarvoor is een karottengebouw achter - naast de 2 molens gebouwd.
 
Hierna worden de uitgepakte karotten met de messen in de stampkuipen fijngehakt tot snuiftabak. Het aandrijfmechanisme van de hakmessen is identiek aan dat van de oliemolen. 

Hierna is het, behalve op de kapzolder, vrij rondkijken in de Ster (links op de foto), maar ook in de Lelie (rechts).
Deze laatste molen is inderdaad zeer klein en toch staat alles erin. Het is echt kruipdoor sluipdoor. In een kleine ruimte staan ook de specerijen opgeslagen, die hier af en toe gemalen worden. Het was zeer interessant.

Vervolgens met de bus naar de SS Rotterdam.  
Na de ontvangst buiten gaan we via de hoofdtoegang naar het Main Deck. Vandaar gaat iedereen zijns/ haars weegs. Sommigen kijken zelf rond op de twee vrij toegankelijke dekken en eten wat op het Lidodeck, anderen gaan een audiotour doen. Iedereen vindt deze excursie de moeite waard. 

Op de terugweg heb ik de idee geopperd volgend jaar een
Torenmolen te bezoeken, b.v. die van Zeddam, de grafelijke molen. Het is het enige grote molentype dat wij nog niet bekeken hebben.
 
Najaarsexcursie (Liesbeth Verhoeven)
Op zaterdag 24 september gaat de excursie naar Dongen. We bezoeken daar de Wilhelmina molen waarop Wim Delmoeth molenaar is. Daarna gaan we naar museum “De Looierij”, waar een gids ons zal rondleiden in de geschiedenis van het leerlooien uitleggen. Vertrek om 11.00 uur vanaf de parkeerplaats bij “Croy’s restaurant Boerderij De Pettelaar”. Inmiddels hebt u de uitnodiging daarvoor ontvangen.  U kunt u tot 12 september opgeven bij Wim Jansen. Wij zien naar uw komst uit.
 
Felicitatie (Liesbeth Verhoeven)
Namens de vereniging hebben we een felicitatie gestuurd aan Jo Timmermans bij zijn benoeming tot Ridder in de Orde van Oranje-Nassau april jl.
 
Stadsmaquette (Liesbeth Verhoeven
Zoals in nieuwsbrief 1 vermeld hebben wij als vereniging twee molens geadopteerd op de stadsmaquette. Het was het streven van de stichting Historische Stadsmaquette dat deze maquette op de as. Monumentenzaterdag zou worden onthuld op het Kerkpleintje.  Door het niet op tijd rond krijgen van de vergunningen zal de onthulling nu 20 oktober plaatsvinden. Er komt ook een Map met Katernen uit waarin de maquette wordt beschreven. De geadopteerde gebouwen worden elk in een katern beschreven. Wij hebben meegewerkt aan het molenkatern.
 
Molennieuws uit de omgeving (Liesbeth Verhoeven) 
De Molen Hertogin van Brabant in Drunen is weer draaivaardig sinds oktober 2015. In het dit voorjaar zou de molen ook weer maalvaardig moeten zijn maar daar heb ik nog niets over gelezen. Rijdend over de A59 richting Waalwijk staat de molen er mooi bij, hoewel door de geluidswal een volledig zicht erop onmogelijk zal blijven. Ook de Witte Molen (of Hellemolen naar de vroegere eigenaar Van Hellemondt) in Reek molen is weer voorzien van kap en wieken en draaivaardig. Alleen de buitenzijde moet nog worden gewit. Tijdens de restauratie ontdekte men dat de binnenroede een oude Potroede nr. 885 uit 1875 is. Men is op zoek naar een goede bestemming.
De molenbelt van de Vinkelse molen De Zwaan is klaar en heeft binnen in een ontmoetingsruimte. Op zondag is deze ruimte tussen 11.00 en 15.00 open om te kijken, praten ed. Wanneer de volgende fase echt begint is nog niet bekend. Wel is een éérste steen gelegd op 12 juni. De restauratie van de Molen “Jan van Cuijk” in Cuijk is bijna klaar. 
 
Toekomst vereniging - Op weg naar… (René Vogels) 
Met enige jalousie was ik op zondag 12 juni jl., getuige van de eerstesteenlegging van de herbouw van de Vinkelse molen ‘De Zwaan’. Staande op de inmiddels gerealiseerde molenbelt werd hiermee de tweede fase, de bouw van de molenromp, ingeleid. Waartoe een kleine (dorps-) gemeenschap in staat is…
Dat zet mij aan het denken. Waar gaan wij met onze 11-jarige vereniging naar toe? Ik bekijk de ‘Doelstellingen’ (Art.2) in onze Statuten nog maar (weer) eens. Vooral als het gaat om herbouw zijn we nog niet veel verder dan 10 jaar geleden. Daar waar het gaat om “levendig houden van alles wat te maken heeft met het molenerfgoed van ’s-Hertogenbosch” hebben we wel wat stappen gemaakt, maar kan het resultaat niet ijveren met Vinkel, inmiddels gemeente ’s-Hertogenbosch.
We kunnen terugkijken op enkele successen: onze website; de uitgave van een boekje over de molens van ’s-Hertogenbosch tijdens de tentoonstelling ‘Molens en Meesters’ (2007) in het NBM; de bouw van het monument ‘Kollergang’ (2010) en binnenkort onze (molen-)bijdrage aan de bronzen stadsplaquette. Vergeet ik iets? Oh ja, onze jaarlijkse excursies in Brabant en de rest van Nederland. En niet te vergeten de activiteit die we steeds koppelen aan onze jaarvergadering! Én de ondersteuning die wij geven aan de Werkgroep Molens en de Groene Vesting waar het gaat om de (her)bouw van een Rosmolen i.s.m. AA en Maas.
Wat hebben we (nog) niet bereikt? Ik noem een paar zaken: Een boek over de molengeschiedenis van ’s-Hertogenbosch; de herbouw van een of twee Leeghwater-rosmolens; draagvlak voor de herbouw van een stellingmolen…
Maar ik en de rest van het bestuur maken ons ook zorgen. Het ledenaantal is dit jaar – voor het eerst – onder de 100 gekomen. Er is (bijna) geen nieuwe instroom meer. De vereniging “vergrijst” en het vinden van een nieuwe voorzitter is nog steeds niet gelukt. U weet allen dat ik heb aangekondigd af te treden in 2017, na 4 termijnen. Twee jaar later zal Wim Jansen ons bestuur verlaten. En of Piet Lemmens zich laat herkiezen… Ziet u mijn/ onze bezorgdheid?
Wat gaan we doen? Welke weg slaan we in? Wie doet daar aan mee?
Misschien moeten we eens bij elkaar komen voor een (stevige) discussie.
 
Van klimaatmolen naar Groene molen (Wim T.Jansen)
De molenwerkgroep van de Kring heeft opnieuw de contacten met diverse instanties, o.a. Waterschap AA en Maas aangetrokken. Men wil inmiddels niet meer over klimaatmolen praten maar spreekt over de “Groene Molen”. Maar nu is vastgesteld dat de realisatie van De Groene Molen, gelet op het verkrijgen van draagvlak, niet realistisch is.
Er zijn nu gesprekken met Waterschap AA en Maas om te komen tot realisatie van een Rosmolen.
 
Ledenwerving (Liesbeth Verhoeven)
Ons ledenaantal is weer afgenomen. Het zit nu op 95. Blijft u best doen om vrienden, kennissen, ook met kinderen te enthousiasmeren. Want bij een definitieve beslissing of een molen kan worden herbouwd is een breed draagvlak in de bevolking en m.n. bij jongeren nog altijd het belangrijkst (denk aan Vinkel).
 
Verder doen we een oproep voor bestuurslid PR. Hebt u interesse of kent u iemand die dat zou kunnen worden, meldt het bij de voorzitter of secretaris.
 
Tot slot
De volgende nieuwsbrief verschijnt in begin november 2016.
 
Uw bestuur